უკრაინის წინაღმდეგ რუსეთის მიერ წარმოებულ სამხედრო აგრესიას ცივილიზებულმა სამყარომ ეკონომიკური და ფინანსური სანქციები დაუპირისპირა. სანქციების პოლიტიკის ეფექტიანი აღსრულებისთვის მაქსიმალური გამჭვირვალობაა საჭირო იმისთვის, რომ გამოაშკარავდეს დამალული ფინანსები და ვერ მოხდეს ბენეფიციარი საკუთრების ბოროტად გამოყენებით სანქციებისთვის თავი არიდება.[1] წინამდებარე მიმოხილვა სწორედ ფულის გათეთრებასა და ბენეფიციარ საკუთრებასთან დაკავშირებით საქართველოში არსებულ პრობლემურ საკითხებს მიმოიხილავს და ამ მიმართულებით მსოფლიოში განვითარებული საუკეთესო პრაქტიკის მაგალითებს წარმოაჩენს.

ფინანსური ქმედებების სპეციალური ჯგუფი (FATF) წარმოადგენს დამოუკიდებელ მთავრობათაშორის უწყებას, რომლის მიზანი ფულის გათეთრების, ტერორიზმთან ბრძოლისა და მასობრივი განადგურების იარაღის გავრცელების დაფინანსების წინააღმდეგ პოლიტიკის ხელშეწყობაა. სწორედ ამ მიზნით 2012 წელს გამოიცა რეკომენდაციები, რომლებიც ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსებასთან ბრძოლის საერთაშორისო სტანდარტად არის აღიარებული. ეს სტანდარტი კონკრეტულ მოთხოვნებს უწესებს სასამართლო, ფინანსური დაზვერვის უწყებებსა თუ სამართალდამცავ ორგანოებს, კერძო სექტორსა და მათ ზედამხედველობაზე პასუხისმგებელ ორგანოებს.^[2]

საქართველოში ფულის გათეთრებასთან დაკავშირებით კვლავ არსებობს რისკები და გამოწვევები, რომლებიც აქტიურად განიხილება საერთაშორისო თუ რეგიონულ დონეზე.^[3] შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, რომ შეფასდეს რამდენად შეესაბამება საქართველოში დღეს არსებული სისტემა საერთაშორისო სტანდარტად აღიარებულ FATF რეკომენდაციებს.

ფინანსურ ქმედებათა სპეციალური ჯგუფის რეკომენდაციები ეხება ფულის გათეთრებასთან და ტერორიზმთან ბრძოლის პოლიტიკასა და კოორდინაციასთან, სამართლებრივი დევნის განხორციელებასთან, პრევენციული ზომების გატარებასთან დაკავშირებულ საკითხებს; შესაბამისი უწყებების უფლებამოსილებებსა და პასუხისმგებლობას; ბენეფიციარი მესაკუთრეების შესახებ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასა და გამჭვირვალობას და საერთაშორისო თანამშრომლობას.

ევროსაბჭოს ფულის გათეთრების წინააღმდეგ ბრძოლის კომიტეტის (MONEYVAL) მიერ 2020 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებული ანგარიშის თანახმად, რომლითაც ფინანსურ ქმედებათა სპეციალური ჯგუფის მიერ 2012 წელს გაცემულ რეკომენდაციებთან საქართველოს შესაბამისობა შეფასდა, ქვეყანას 40 რეკომენდაციიდან სრულად შესრულებული აქვს ექვსი რეკომენდაცია, მეტწილად შესრულებული - 21, ნაწილობრივ - 12, ხოლო შეუსრულებელია ერთი რეკომენდაცია. ეს უკანასკნელი უკავშირდება არაკომერციულ ორგანიზაციებთან მიმართებით არსებულ კანონმდებლობასა და პრაქტიკას ტერორიზმის დაფინანსებასთან ბრძოლის კონტექსტში.

წინამდებარე მიმოხილვა განსაკუთრებით ყურადღებას სწორედ ამ უკანასკნელ რეკომენდაციის შესრულებაზე ამახვილებს, ამავდროულად, აანალიზებს ბენეფიციარ მესაკუთრეებთან და გამჭვირვალობასთან დაკავშირებით რეკომენდაციის შესრულების მდგომარეობას, რომელსაც 2020 წლის Moneyval-ის ორმხრივი შეფასების ანგარიშში ნაწილობრივ შესრულებულის სტატუსი აქვს მინიჭებული. დოკუმენტი ასევე მოკლედ აანალიზებს Moneyval-ის ანგარიშში სხვა რეკომენდაციებთან მიმართებით საქართველოში არსებულ ხარვეზებს.

____

[1] Anders Åslund და Maria Snegovaya, The impact of Western sanctions on Russia and how they can be made even more effective, ხელმისაწვდომია: https://www.atlanticcouncil.org/in-depth-research-reports/report/the-impact-of-western-sanctions-on-russia/#h-effective-sanctions-require-more-transparency-enforcement-and-international-cooperation

[2]  MONEYVAL, Annual report 2020, გვ. 9, ხელმისაწვდომია: https://rm.coe.int/moneyval-annual-report-2020-eng-final/1680a2b3a4, წვდომის თარიღი: 16.02.2022.

[3] IDFI, MONEYVAL– ისშეფასებასაქართველოში ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების შესახებ, გვ. 3, ხელმისაწვდომია: https://idfi.ge/public/upload/Blog/MONEYVAL%20final%20GEO.pdf, წვდომის თარიღი: 16.02.2022.

საქართველოს მიერ ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების წინააღმდეგ ბრძოლასთან დაკავშირებული რეკომენდაციების შესრულების მიმოხილვა

/public/upload/Analysis/Compliance with FATF Recommendations_Geo.pdf