ავტორი: მამუკა ჟღენტი, საქართველოს ევროპულ ფასეულობათა ინსტიტუტის დამფუძნებელი

ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) დაკვეთით, წინამდებარე სტატია აანალიზებს იმ გამოწვევებს, რომლებიც წარმოქმნილია საქართველოს საგადასახადო კოდექსში განხორციელებული ბოლოდროინდელი საკანონმდებლო ცვლილებით - ე.წ. „ოფშორების კანონით“. აღნიშნული ცვლილებები ხელს უწყობს ოფშორული აქტივების საქართველოში გადმოტანას. ანალიზი განიხილავს ქვეყნის მიერ ბენეფიციარი მესაკუთრეების (BO) გამჭვირვალობის რეესტრის შექმნის თაობაზე აღებულ ვალდებულებას და ოფშორული კომპანიების ანგარიშვალდებულებისა და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ მონაცემების ხელმისაწვდომობის გაზრდის თანამედროვე ტენდენციებს.

ანალიზი ფარავს შემდეგ საკითხებს:

- ეკონომიკური რისკები: როგორი გავლენა შეიძლება იქონიოს ამ ცვლილებებმა ეკონომიკაზე;

- გამჭვირვალობის რისკები: გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების პოტენციური შემცირება;

- ფულის გათეთრების რისკები: გაზრდილი მოწყვლადობა ფულის გათეთრების საქმიანობის მხრივ;

- სხვა დაკავშირებული რისკები: ამ ცვლილებებთან დაკავშირებული დამატებითი რისკები.

სტატია დამატებით მიმოიხილავს, თუ როგორაა დაკავშირებული ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის სტანდარტები მიმდინარე ცვლილებებთან და რატომ შეიძლება შეუთავსებელი იყვნენ ისინი ერთმანეთთან. ანალიზი იკვლევს, ამ ცვლილებებმა როგორ შეიძლება შეასუსტოს  გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების გაუმჯობესებაზე მიმართული ძალისხმევა საქართველოში.

შესავალი

საქართველოს საგადასახადო კოდექსში შეტანილი ბოლო ცვლილება, რომელიც ცნობილია როგორც ე.წ. „ოფშორების კანონი“, წარმოადგენს საკმაოდ წინააღმდეგობრივ საკანონმდებლო რეგულირებას საქართველოს ფინანსური სისტემის ანგარიშვალდებულებასთან მიმართებით, რადგან ამ ცვლილებების შედეგად გაადვილდება საკმაოდ გაუმჭვირვალე ოფშორული აქტივების საქართველოში გადმოტანა. საგადასახადო კოდექსში ცვლილებები პარლამენტმა 19 აპრილს დაჩქარებული წესით მიიღო. საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა 3 მაისს საგადასახადო კოდექსში საკამათო ცვლილებებს ვეტო დაადო. მაგრამ, სწორედ ამის შემდეგ, პარლამენტმა განიხილა და უარყო საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილებებთან დაკავშირებით პრეზიდენტის მოტივირებული შენიშვნები. პარლამენტის მიერ პრეზიდენტის მოტივირებული შენიშვნების უარყოფის შემდეგ, დეპუტატებმა კანონის თავდაპირველ ვერსიას დაუჭირეს მხარი.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსში შეტანილი ცვლილების თანახმად, შეღავათიანი დაბეგვრის მქონე ქვეყანაში (ოფშორი) რეგისტრირებული საწარმოს აქტივების საქართველოს საწარმოსთვის გადაცემის შემთხვევაში საგადასახადო შეღავათები წესდება:

1) აქტივების გადაცემის ოპერაციის ფარგლებში, ოფშორში რეგისტრირებული უცხოური საწარმოს და მისი მფლობელი ფიზიკური პირის მიერ მიღებული შემოსავალი გათავისუფლებულია მოგების და საშემოსავლო გადასახადისგან;

2) აქტივის ან საქონლის საქართველოში შემოტანა გათავისუფლებულია იმპორტის გადასახდელისგან;

3) საქართველოს საწარმო, რომელიც ოფშორული ზონიდან აქტივებს მიიღებს, გათავისუფლებულია ქონების გადასახადისგან 2030 წლის 1 იანვრამდე.

კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის მიხედვით, საქართველოში ინვესტიციებს ხშირად ახორციელებენ ოფშორულ რეგიონებში რეგისტრირებული საწარმოები, რომლებიც მოქმედებენ საქართველოში მათი შვილობილი საწარმოების მეშვეობით, რაც გადასახადებისგან თავის არიდების რისკს შეიცავს, ხოლო  „ოფშორული კომპანიის“ მიერ აქტივების გადმოტანა აღნიშნულ რისკს შეამცირებს. ასევე აღნიშნულია, რომ ეს უზრუნველყოფს ეკონომიკური საქმიანობის გამჭვირვალობას.

წინამდებარე ანალიზი განიხილავს აღნიშნულ ცვლილებებს საქართველოში ბოლოდროინდელი პოლიტიკური და მარეგულირებელი მოვლენების კონტექსტში, რომლებმაც შეშფოთება გამოიწვია ფულის გათეთრებისა და სანქციების თავიდან არიდების პოტენციურ რისკების გათვალისწინებით. კერძოდ, ანალიზი ფარავს შემდეგ ძირითად ასპექტებს:

- ეკონომიკური რისკები: როგორი გავლენა შეიძლება ჰქონდეს ამ ცვლილებებს ეკონომიკაზე;

- გამჭვირვალობის რისკები: გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების პოტენციური შემცირება;

- ფულის გათეთრების რისკები: გაზრდილი მოწყვლადობა ფულის გათეთრების საქმიანობის მხრივ;

- სხვა დაკავშირებული რისკები: ამ ცვლილებებთან დაკავშირებული დამატებითი რისკები.

გამჭვირვალობისა და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის საერთაშორისო სტანდარტები

ფინანსური ქმედებების სპეციალური ჯგუფი (FATF) წარმოადგენს დამოუკიდებელ მთავრობათაშორის უწყებას, რომლის მიზანი ფულის გათეთრების, ტერორიზმთან ბრძოლისა და მასობრივი განადგურების იარაღის გავრცელების დაფინანსების წინააღმდეგ პოლიტიკის ხელშეწყობაა. FATF-ის რეკომენდაციები ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსებასთან ბრძოლის საერთაშორისო სტანდარტად არის აღიარებული. FATF-ის რეკომენდაციები ითვალისწინებს ზომებს, რომლებიც ეხება იურიდიული პირებისა (R24) და იურიდიულ გარიგებების (R25) გამჭვირვალობასა და ბენეფიციარ მესაკუთრეობას.

ამ საკითხებთან მიმართებით, FATF-მა 2003 წელს შეიმუშავა ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის პირველი საერთაშორისო სტანდარტი, რომელიც 2012 წელს კიდევ უფრო გაუმჯობესდა. ფულის გათეთრების, ტერორიზმისა და მასობრივი განადგურების იარაღის გავრცელების დაფინანსებისთვის იურიდიული პირების და იურიდიული გარიგებების ბოროტად გამოყენებაზე საპასუხოდ, FATF-მა გაამკაცრა/გააუმჯობესა თავისი 24-ე რეკომენდაცია 2022 წლის მარტში და 25-ე რეკომენდაცია 2023 წლის თებერვალში. R.24 ​​და R.24-ის ცვლილებები და მათი განმარტებითი შენიშვნები მოითხოვენ, რომ ქვეყნებმა აღკვეთონ ფულის გათეთრების ან ტერორიზმის დაფინანსების მიზნით იურიდიული პირების ბოროტად გამოყენება და უზრუნველყონ სათანადო, ზუსტი და განახლებული ინფორმაციის არსებობა იურიდიული პირებისა და იურიდიული გარიგებების ბენეფიციარი მესაკუთრეობისა და კონტროლის შესახებ.

24-ე და 25-ე რეკომენდაციების მოთხოვნებია, რომ ქვეყნებმა შეაფასონ იურიდიულ პირებთან და იურიდიულ გარიგებებთან დაკავშირებული ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების რისკები, და მიიღონ ამის საწინააღმდეგო ზომები.

24-ე რეკომენდაცია მოითხოვს მრავალმხრივ მიდგომას, ანუ სხვადასხვა მექანიზმების კომბინაციის გამოყენებას ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვებისთვის, რათა კომპეტენტური ორგანოებისთვის უზრუნველყოფილი იყოს მათზე დროული ხელმისაწვდომობა. ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ FATF-ის 24-ე რეკომენდაციის შესწორებამდე, FATF-მა ასევე რეკომენდაცია გაუწია ქვეყნებს, გამოეყენებინათ მრავალმხრივი მიდგომა[1] (მაგ. კომპანიის, რეესტრის და არსებული ინფორმაციის მიდგომა). ამავდროულად, ქვეყნებს შეეძლოთ გამოეყენებინათ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვების მხოლოდ ერთი ან მეტი მექანიზმი, კომპეტენტური ორგანოებისთვის ინფორმაციის დროულად ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად. 24-ე რეკომენდაციის ახალი შესწორებით, ყველა ზემოთ აღნიშნული მექანიზმი/მიდგომა გახდა სავალდებულო ყველა იურისდიქციაში.

კონკრეტულად, შესწორებული 24-ე რეკომენდაციის-ის მიხედვით, ქვეყნებმა უნდა მოსთხოვონ კომპანიებს შეაგროვონ და აწარმოონ სათანადო, ზუსტი და განახლებული მონაცემები საკუთარი ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ და დროულად მიაწოდონ ასეთი ინფორმაცია კომპეტენტურ ორგანოებს. ქვეყნებმა ასევე უნდა მოითხოვონ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შენახვა საჯარო უწყებაში ან ორგანოში, რომელიც ბენეფიციარი მესაკუთრეობის რეესტრის ფუნქციას ასრულებს, ან შეიძლება გამოიყენონ ალტერნატიული მექანიზმი[2], თუ ისიც უზრუნველყოფს კომპეტენტური ორგანოების მიერ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ სათანადო, ზუსტ და განახლებულ ინფორმაციაზე ეფექტურ წვდომას. ქვეყნებმა ასევე უნდა გამოიყენონ დამატებითი ზომები, რომლებიც აუცილებელია კომპანიის ბენეფიციარი მესაკუთრეობის განსაზღვრის უზრუნველსაყოფად. ეს დამატებითი ზომები მოიცავს ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შენახვას, რომელიც მოპოვებულია რეგულირებადი ფინანსური ინსტიტუტებისა და პროფესიონალების მიერ, ან რომელსაც ფლობენ მარეგულირებელი ორგანოები ან საფონდო ბირჟები.

25-ე რეკომენდაცია ასევე რეკომენდაციას აძლევს ქვეყნებს გამოიყენონ სხვადასხვა მექანიზმების კომბინაცია, რათა უზრუნველყონ ტრასტების ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ სათანადო, ზუსტი და განახლებული ინფორმაცია კომპეტენტური ორგანოებისთვის, მათ შორის რწმუნებულების მიერ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვების, ტრასტის ცენტრალურ რეესტრში (ან სხვა მსგავსი ინფორმაციის წყაროებში) ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შენახვის და სხვა კომპეტენტური ორგანოებისა და პასუხისმგებელი პირების მიერ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვების გზით .

ევროკავშირში გამჭვირვალობასა და ბენეფიციარ მესაკუთრეობასთან მიმართებით მოქმედი სტანდარტები (ევროკავშირის AML-ის მე-4 და მე-5 დირექტივა) FATF-თან შედარებით უფრო მკაცრია და კიდევ უფრო გამკაცრდება AML-ის ახალი პაკეტის (ევროკავშირის AML-ის მე-6 დირექტივა) მიღების შემდეგ. AML-ის არსებული დირექტივის 30-ე მუხლი, მაგალითად, შეიცავს შემდეგ მოთხოვნებს:

- ყველა იურიდიული პირი ვალდებულია შეაგროვოს და აწარმოოს სათანადო, ზუსტი და განახლებული ინფორმაცია მათი ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ, მათ შორის ბენეფიციარი ინტერესების დეტალები (ამ მუხლის ნებისმიერი დარღვევა ექვემდებარება ეფექტურ, პროპორციულ და პრევენციულ ზომებს ან სანქციებს).

– ყველა სუბიექტი ვალდებულია, კანონიერი მფლობელის შესახებ ინფორმაციის გარდა, მიაწოდოს ინფორმაცია ბენეფიციარი მესაკუთრის შესახებ ვალდებულ სუბიექტებს, როდესაც პასუხისმგებელი სუბიექტები იღებენ CDD-ს.

– ბენეფიციარი მესაკუთრეები (მათ შორის აქციების, ხმის უფლების, მესაკუთრეობის ინტერესების, მფლობელის აქციების ან სხვა საშუალებების კონტროლის გზით) ვალდებულნი არიან BO ინფორმაცია მიაწოდონ კომპანიებს.

– BO ინფორმაცია დროულად უნდა იყოს ხელმისაწვდომი კომპეტენტური ორგანოებისა და ფინანსური საგამოძიებო ორგანოების (FIU) მიერ.

– BO ინფორმაცია უნდა ინახებოდეს თითოეული წევრი ქვეყანის ცენტრალურ რეესტრში.

– ცენტრალურ რეესტრში დაცული BO ინფორმაცია უნდა იყოს სათანადო, ზუსტი და განახლებული.

– პასუხისმგებელი პირები და კომპეტენტური ორგანოები ვალდებულნი არიან დააფიქსირონ ნებისმიერი შეუსაბამობა, რომელსაც აღმოაჩენენ ცენტრალურ რეესტრებში არსებულ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციასა და მათთვის ხელმისაწვდომ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციას შორის (მაგ., შეუსაბამობის ანგარიშგების მექანიზმი).

– დაფიქსირებული შეუსაბამობების შემთხვევაში, მიიღება შესაბამისი ზომები შეუსაბამობების დროულად აღმოსაფხვრელად და, საჭიროების შემთხვევაში, ამასობაში ცენტრალურ რეესტრში შედის კონკრეტული მითითება.

– ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაცია ხელმისაწვდომია ნებისმიერ შემთხვევაში: კომპეტენტური ორგანოებისა და ფინანსური საგამოძიებო ორგანოებისთვის (FIU) ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე; პასუხისმგებელი სუბიექტებისთვის მომხმარებელთა სათანადო შემოწმების (CDD) ფარგლებში; და კონკრეტულ სიტუაციებში, ფართო საზოგადოების წარმომადგენლებისთვის.

გამჭვირვალობა და ბენეფიციარი მესაკუთრეობა საქართველოში

საქართველოს შეფასება FATF 40 რეკომენდაციასთან შესაბამისობისა და საქართველოს AML/CFT სისტემის ეფექტურობის დონის შესახებ 2019-2020 წლებში განხორციელდა. ურთიერთშეფასების ანგარიში (MER) MONEYVAL[3]-მა 2020 წლის სექტემბერში გამოაქვეყნა, რომელსაც მოჰყვა ორი დამატებითი ანგარიში 2022 და 2023 წლებში.

FATF-ის ორივე რეკომენდაცია, რომელიც ეხება იურიდიული პირებისა (24-ე რეკომენდაცია) და იურიდიული გარიგებების (25-ე რეკომენდაცია) გამჭვირვალობასა და ბენეფიციარ მესაკუთრეობას ანგარიშში შეფასდა, როგორც ნაწილობრივ შესაბამისობაში (PC)[4] მყოფი, რაც FATF მეთოდოლოგიის მიხედვით უარყოფითი შედეგია.

ეფექტურობის თვალსაზრისით, საქართველო შეფასდა, როგორც საშუალო[5] დაუყოვნებელი შედეგი 5-ის გამო (იურიდიული პირები და გარიგებები აღკვეთილია ფულის გათეთრების ან ტერორიზმის დაფინანსებისთვის ბოროტად გამოყენებისგან და ინფორმაცია მათი ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ხელმისაწვდომია კომპეტენტური ორგანოებისთვის შეფერხების გარეშე), რაც FATF-ის მეთოდოლოგიის მიხედვით ასევე უარყოფით შედეგს წარმოადგენს.

საქართველოს შესახებ გამოქვეყნდა ორი შემდგომი ანგარიში (FUR), თუმცა ეს ანგარიშები არ მოიცავდნენ 24-ე და 25-ე რეკომენდაციების ხელახალ შეფასებას და ზემოთ მითითებული შედეგები იგივე რჩება.

საქართველოს ურთიერთშეფასების ანგარიში შეიცავს შემდეგ ინფორმაციას გამჭვირვალობასა და ბენეფიციარ მესაკუთრეობასთან დაკავშირებული ხარვეზების შესახებ:

24-ე რეკომენდაცია (ნაწილობრივ შესრულებული):

– იურიდიულ პირებთან დაკავშირებული რისკები სრულყოფილად არ არის გაანალიზებული.

– ასევე, ხელისუფლებამ ვერ შეძლო აეხსნა, შეიძლებოდა თუ არა რეგისტრირებული მესაკუთრეობის ცვლილების შესახებ შეთანხმების აღსრულება მის NAPR-ში (საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო) რეგისტრაციამდე.

– ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვების მექანიზმები ვერ უზრუნველყოფენ ზუსტი და განახლებული ინფორმაციის დროულ დადგენას. ეს მექანიზმები ასევე ვერ უზრუნველყოფენ უფლებამოსილი პირის განსაზღვრას, რომელიც პასუხისმგებელი იქნებოდა ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის შენახვაზე ან ანგარიშვალდებული იქნებოდა შესაბამისი უწყების წინაშე.

– არ არსებობდა მექანიზმი შპს-ებში ნომინალური წილის მფლობელობის ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად.

25-ე რეკომენდაცია (ნაწილობრივ შესრულებული):

– პროფესიონალი მეურვეები არ ექვემდებარებიან ინფორმაციის შენახვის ან განახლების ვალდებულებას, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მეურვე არის იურისტი ან ბუღალტერი.

– ასეთ შემთხვევებშიც კი, იურისტებს და ბუღალტრებს არ შეიძლება დაეკისროს სანქციები ინფორმაციის არ არსებობის, ან არ განახლების გამო, ხოლო პროფესიული საიდუმლოების დებულებები ხელს შეუშლის იურისტებს კომპეტენტურ ორგანოებს მიაწოდონ ინფორმაცია ტრასტებთან დაკავშირებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ეს სასამართლოს ბრძანებით არის მოთხოვნილი.

აღსანიშნავია, რომ ურთიერთშეფასების დროს საქართველო 24-ე და 25-ე რეკომენდაციების ძველი ვერსიების მიხედვით შეფასდა და მათი განახლებული მოთხოვნებით არ შეფასებულა. შეუსაბამობის შემთხვევები შეფასდა როგორც ხარვეზები/ნაკლოვანებები (მაგალითად, BO-ს ინფორმაციის არარსებობა რეესტრში ან კომპანიების მიმართ მოთხოვნების არარსებობა, შეაგროვონ ინფორმაცია მათი ბენეფიციარი მესაკუთრეების შესახებ), რადგან FATF-ის სტანდარტი, რომელიც დაკავშირებულია მრავალმხრივი მიდგომის გამოყენებასთან, იმ დროს განსხვავებული იყო.

მიუხედავად ამისა, ურთიერთშეფასების ანგარიში (R24, 25, და IO5) შეიცავს ძალიან მნიშვნელოვან ინფორმაციას საქართველოს გამჭვირვალობისა და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის ჩარჩოს ნაკლოვანებებთან, ხარვეზებთან და საშუალო ეფექტურობასთან დაკავშირებით, კერძოდ:

– იურიდიული პირის დაარსების სიმარტივის გამო, უმეტესობა უშუალოდ რეგისტრირდება კომპანიების რეგისტრატორთან (NAPR) და „კარიბჭეები“ (როგორიცაა ნოტარიუსები, იურისტები ან ბუღალტრები) ხშირად არ არიან ჩართული. გარდა ზემოაღნიშნულისა, ტრასტისა და კომპანიის სერვისის მიმწოდებლები (TCSP) არ არის განსაზღვრული, როგორც პასუხისმგებელი სუბიექტები.

– ნომინალური წილები ნებადართულია სააქციო საზოგადოებებისთვის, რომლებმაც უნდა გამოიყენონ ნომინირებული პირი, რომელიც არის პასუხისმგებელი პირი, რომელსაც არეგულირებს და აკონტროლებს ეროვნული ბანკი. ნომინალური წილები არ არის აკრძალული შპს-ებისთვის და მათი გამოყენება არ რეგულირდება.

 - იურიდიულ პირებს არ ევალებათ მათი ზოგადი და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის ფლობა და არც ამ მონაცემების საქართველოში დაცვა.

– საქართველოში დაარსებული ყველა იურიდიული პირი და საქართველოში მოქმედი უცხოური იურიდიული პირის ფილიალი რეგისტრირებული უნდა იყოს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში. ამასთან, რეგისტრაციას ექვემდებარება მხოლოდ უშუალო მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაცია (იურიდიული პირის კანონიერი მფლობელები პირველ დონეზე). შპს-ების ბენეფიციარი მესაკუთრეები არ არიან რეგისტრირებული NAPR-ის რეესტრში. ამრიგად, NAPR-ის რეესტრი შეიცავს ინფორმაციას მხოლოდ კომპანიების რეგისტრირებული უშუალო მფლობელებისა და აქციონერების შესახებ და არა საბოლოო ბენეფიციარ მესაკუთრეებზე.

– რადგან NAPR-ის რეესტრში შეტანილი კანონიერი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაცია შესაძლოა არ ემთხვეოდეს ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციას, ბანკებთან ამ ინფორმაციის გადამოწმების შესაძლებლობა აძლიერებს ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციაზე წვდომას. მიუხედავად ამისა, ეს წყარო მიუწვდომელია იურიდიული პირების დაახლოებით მესამედთან მიმართებაში, რომლებიც საქართველოში საბანკო ანგარიშებს არ ფლობენ.

– ურთიერთშეფასების ანგარიშში არ არის მითითება BO შეუსაბამობის შესახებ ცნობის გაცემისა და საქართველოში შეუსაბამობის ანგარიშგების მექანიზმის ფუნქციონირების შესახებ.

– უცხოური იურიდიული პირების ბენეფიციარი მესაკუთრეთა იდენტიფიკაცია შეიძლება იყოს პრობლემური, რადგან რეესტრში ინფორმაცია ხელმისაწვდომი იქნება მხოლოდ ამ იურიდიულ პირზე (BO ინფორმაცია არ იქნება ხელმისაწვდომი).

– არ არსებობს იურიდიული პირებისთვის (გარდა ზოგიერთი სააქციო საზოგადოებისა) სამართლებრივი მოთხოვნა, შეინარჩუნონ ურთიერთობა ფინანსურ ინსტიტუტებთან (FI) ან ე.წ. განსაზღვრულ არაფინანსურ ბიზნესებთან და პროფესიებთან (DNFBP) საქართველოში (ერთ მესამედს არ აქვს საბანკო ანგარიში).

– სააქციო საზოგადოება, რომელსაც 50-ზე მეტი აქციონერი ჰყავს, ან გაცემული აქვს საჯარო ფასიანი ქაღალდები, იყენებს რეგისტრატორს, რომელსაც არეგულირებს და ზედამხედველობს ეროვნული ბანკი თავისი აქციების რეესტრის შესანარჩუნებლად (და როგორც ასეთი, რეგისტრატორი მომხმარებელთა სათანადო შემოწმების (CDD) სრულ მოთხოვნებს იყენებს ყველა უშუალო აქციონერის მიმართ). მიუხედავად იმისა, რომ სხვა სს-ებს ევალებათ თავად აწარმოონ რეესტრი, არ არსებობს BO ინფორმაციის აღრიცხვის (არსებობს მხოლოდ უშუალო კანონიერი აქციონერის რეესტრში შეყვანის მოთხოვნა) ან ამ რეესტრის საქართველოში შენახვის ვალდებულება (ასევე არ არსებობს ამ ვალდებულებასთან შესაბამისობის ზედამხედველობის მოთხოვნა).

– საქართველოში დაფუძნებული იურიდიული პირების ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების სამი მექანიზმი არსებობს: (i) საჯარო რეესტრი - NAPR (რომელიც უშუალო იურიდიულ აქციონერებს აღრიცხავს); (ii) პასუხისმგებელი სუბიექტების (ბანკები და რეგისტრატორები) მეშვეობით (რომლებიც მომხმარებელთა სათანადო შემოწმებისა (CDD) და აღრიცხვის მოთხოვნებს ექვემდებარებიან); და (iii) უშუალოდ იურიდიული პირისგან (რომელიც აღრიცხავს უშუალო იურიდიულ აქციონერებს და არა BO ინფორმაციას). სათანადო, ზუსტი და განახლებული ბენეფიციარი მესაკუთრეობის ინფორმაციის უზრუნველსაყოფად აღნიშნულ მექანიზმებზე დაყრდნობა ყველა შემთხვევაში შეუძლებელია.

– საქართველოში აშკარაა იურიდიული პირების ბოროტად გამოყენება, მათ შორის „ფიქტიური“ კომპანიების მეშვეობით. ამის თავიდან ასაცილებლად ცალკეული ზომები იქნა მიღებული, კერძოდ, ფინანსური ინსტიტუტების (FI) ცნობიერების ამაღლებით და ეროვნული ბანკის მიერ სანქციების გამოყენებით, როდესაც არაადეკვატური მომხმარებელთა სათანადო შემოწმების (CDD) ზომები იქნა გამოყენებული ასეთ კომპანიებთან ურთიერთობაში. მიუხედავად ამისა, არ ჩანს, რამდენად შენარჩუნებულია ეს ხარვეზი, და საკითხი ვერ მოგვარდება მხოლოდ ბანკების მიერ CDD ზომების განხორციელების გაუმჯობესებით, რადგან ყველა იურიდიულ პირს საქართველოში საბანკო ანგარიში არ აქვს.

ოფშორული ფინანსური ცენტრები

ბოლო წლებში საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, როგორიცაა FATF და ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია (OECD), მიიღეს მთელი რიგი ზომები, რომელთა მიზანი ოფშორული ფინანსური ცენტრების რეგულირება და ამ იურისდიქციებში ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფაა. FATF-ის მიერ განხორციელებული აქტივობები ზემოთ იყო განხილული.

2023 წელს OECD-მ, G20-თან თანამშრომლობით, დაიწყო დასაბეგრი ბაზის შემცირებისა და მოგების გადატანის (BEPS) პროექტი. BEPS ეხება კორპორატიული საგადასახადო დაგეგმვის სტრატეგიებს, რომლებსაც მრავალეროვნული კომპანიები მაღალი გადასახადის მქონე ქვეყნებიდან დაბალ ან არასაგადასახადო იურისდიქციებში მოგების გადასატანად იყენებენ, სადაც მინიმალური ეკონომიკური აქტივობაა. BEPS-ის სამოქმედო გეგმა მოიცავს 15 აქტივობას, რომლებიც საერთაშორისო საგადასახადო წესებში არსებული ხარვეზებისა და შეუსაბამობების აღმოფხვრაზეა მიმართული (OECD, 2023). BEPS-ის ფარგლებში აქტივების განხორციელება კოორდინირებული იყო BEPS-ის ინკლუზიური ჩარჩოს მეშვეობით, რომელიც მოიცავს 135-ზე მეტ ქვეყანას და იურისდიქციას, რომლებიც ამ აქტივობების განსახორციელებლად ერთად მუშაობენ. კერძოდ, BEPS-ის პროექტმა საერთაშორისო საგადასახადო წესებში მნიშვნელოვანი ცვლილებები განაპირობა, რითაც გააძლიერა თანამშრომლობა საგადასახადო ორგანოებს შორის და გაზარდა გამჭვირვალობა გადასახადებისგან თავის არიდებასთან უფრო ეფექტური ბრძოლის მიზნით (OECD, 2020).

ევროკავშირმა ასევე გადადგა ნაბიჯები გადასახადებისგან თავის არიდების წინააღმდეგ საბრძოლველად და აწარმოებს იურისდიქციების სიას[6], რომლებიც საგადასახადო მიზნებისთვის არ თანამშრომლობენ. ეს სია მოიცავს იმ ქვეყნებს, რომლებიც საგადასახადო ადმინისტრირების კრიტერიუმებს ვერ აკმაყოფილებენ, და იგი მიზნად ისახავს, აღკვეთოს უსამართლო საგადასახადო პრაქტიკა. სიაში ამჟამად 12 ქვეყანაა, კერძოდ, პანამა, რუსეთი, ანტიგუა და ბარბუდა, ამერიკის სამოა, ფიჯი, გუამი, სამოა, ტრინიდადი და ტობაგო, აშშ-ს ვირჯინიის კუნძულები, ანგილია, ვანუატუ და პალაუ.

ბევრი ოფშორული იურისდიქცია იძულებული გახდა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განეხორციელებინა ოფშორული ფინანსური საქმიანობის გამჭვირვალობისა და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გასაუმჯობესებლად. მაგალითად, ბრიტანეთის ვირჯინიის კუნძულებმა (BVI) მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა საკანონმდებლო ჩარჩო. ცვლილებები მოიცავდა გამყიდველის აქციების გაუქმებას, დირექტორთა სახელების საჯარო ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას, ბენეფიციარ მესაკუთრეთა საჯარო რეესტრის ჩარჩოს შექმნას და BVI კომპანიების უმეტესობისთვის წლიური ფინანსური დეკლარაციების წარდგენის მოთხოვნას. ამ რეფორმებმა ხელი შეუწყო 2023 წლის ოქტომბერში BVI-ის ამოღებას ევროკავშირის ზემოთ აღნიშნული იურისდიქციების სიიდან.

ანალოგიურად, 2023 წლის ოქტომბერში, კაიმანის კუნძულები ამოიღეს FATF-ის ე.წ. „ნაცრისფერი ქვეყნების” სიიდან  მას შემდეგ, რაც არსებითად შესრულდა სანქციების დაცვასა და ფულის გათეთრების დევნაზე მიმართული სამოქმედო გეგმები. ამის საფუძველზე, 2024 წლის თებერვალში, კაიმანის კუნძულები ასევე ამოიღეს ევროკავშირის ფულის გათეთრების საწინააღმდეგო სიიდან.

პანამამ ასევე გადადგა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად, მათ შორის ბენეფიციარი მესაკუთრეობის რეესტრის შექმნის გზით. შედეგად, 2023 წლის ოქტომბერში, პანამა ამოღებულ იქნა FATF ე.წ. ნაცრისფერი ქვეყნების სიიდან.

მსგავსია მავრიკიის შემთხვევაც. 2020 წლის თებერვალში მავრიკია მოხვდა FATF-ის იმ იურისდიქციების სიაში, რომლებიც გაზრდილი მონიტორინგის ქვეშ არიან (საყოველთაოდ ცნობილი, როგორც „ნაცრისფერი ქვეყნების სია“) . შედეგად, მავრიკია ასევე მოხვდა ევროკავშირის მაღალი რისკის ქვეყნების სიაში, რომელიც 2020 წლის ოქტომბრიდან ძალაში შევიდა. მავრიკიის მთავრობამ აიღო მაღალი დონის პოლიტიკური ვალდებულება, რომ შეთანხმებულ ვადებში, სწრაფად მოეგვარებინა გამოვლენილი სტრატეგიული ხარვეზები. მას შემდეგ მოთხოვნილი რეფორმების განსახორციელებლად გატარდა მთელი რიგი ღონისძიებები (მათ შორის საკანონმდებლო ჩარჩოში ცვლილებების შეტანა), რომლებიც სამოქმედო გეგმის ნაწილს წარმოადგენდა. მავრიკია 2021 წლის ოქტომბერში, AML/CFT-ის გაძლიერებული ჩარჩოს განხორციელების შემდეგ, FATF-ის ნაცრისფერი ქვეყნების სიიდან ამოიღეს. სხვა ღონისძიებებთან ერთად, ქვეყანამ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის რეესტრი შექმნა.

ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ე.წ. „საგადასახადო სამოთხეების” პრობლემის გამკლავების საერთაშორისო ძალისხმევის ფონზე, ბევრმა (თუ არა უმეტესობა) ოფშორულმა იურისდიქციამ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის გასაუმჯობესებლად გარკვეული ზომები მიიღო. ბენეფიციარი მესაკუთრეობის რეესტრი, მართალია არა მთლად ფართო საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი, შეიქმნა კაიმანის კუნძულებზე, ბრიტანეთის ვირჯინიის კუნძულებზე (BVI), ბერმუდაში, ჯერსიში, გერნსიში, სეიშელის კუნძულებზე, მავრიკიაში, მენის კუნძულზე და სხვა იურისდიქციებში, რომლებსაც ისტორიულად ოფშორულად მოიხსენიებენ.

ზოგადად, დღეის მდგომარეობით, FATF-ის 24-ე და 25-ე რეკომენდაციებთან შესაბამისობის დონე ოფშორული ფინანსური ცენტრების უმეტესობაში და იმ ქვეყნებში, რომლებსაც ისტორიულად ოფშორს უწოდებდნენ, საქართველოსთან შედარებით უფრო მაღალია (იხ. ცხრილი ქვემოთ).

საქართველოს საგადასახადო კოდექსში შეტანილი ცვლილებების შედეგები

კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის მიხედვით, საქართველოში ინვესტიციებს ხშირად ახორციელებენ ოფშორულ ზონებშირეგისტრირებული საწარმოები, რომლებიც საქართველოში მათი შვილობილი საწარმოების მეშვეობით მოქმედებენ, რაც გადასახადებისგან თავის არიდების რისკს შეიცავს. „ოფშორული კომპანიის“ მიერ აქტივების საქართველოში გადმოტანა ამ რისკის შეამცირებს. გადასახადებისგან თავის არიდების თავიდან ასაცილებლად, საქმიანობის გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად და საგადასახადო ადმინისტრირების გამარტივების მიზნით, მნიშვნელოვანია შეღავათიანი საგადასახადო რეჟიმის მქონე ქვეყანაში რეგისტრირებული კომპანიების აქტივების საქართველოში გადმოტანის პროცესის ხელშეწყობა.

რეალობაში, დღეის მდგომარეობით, ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ გავრცელებული ინფორმაციის დონე და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის სტანდარტების ხარისხი უმეტეს „ოფშორულ“ იურისდიქციებში უფრო მაღალია, ვიდრე საქართველოში (იხ. ზემოთ ცხრილი). ურთიერთშეფასების ანგარიშის მიხედვით, საქართველოს სრულად შესრულებული არ აქვს ზოგიერთი ისეთი საბაზისო მოთხოვნაც კი, როგორიცაა საქართველოში იურიდიული პირების მიერ ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის ფლობა, ასევე, მოთხოვნა, რომ რეესტრმა შეაგროვოს ინფორმაცია არა მხოლოდ იურიდიული პირის პირველ დონეზე კანონიერი მფლობელების შესახებ, არამედ ინფორმაცია მათი საბოლოო ბენეფიციარი მფლობელების შესახებაც.

ამ მხრივ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსში შეტანილი ცვლილებების შედეგები ვერ უზრუნველყოფს ქვეყანაში მოქმედი ოფშორული კომპანიების საქმიანობის გამჭვირვალობას. „საერთაშორისო გამჭვირვალობის“ მიერ ჩატარებული კვლევის მიხედვით, საქართველოში უკვე დაახლოებით 3,200 კომპანიაა, რომლებიც მთლიანად ან ნაწილობრივ ოფშორული სუბიექტების საკუთრებაშია.

ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის (ISET-PI) მიერ ჩატარებული ანალიზის[8] თანახმად, საქართველოს საგადასახადო კოდექსში შეტანილი ცვლილებები, როგორც ჩანს, ირიბად მიზნად ისახავს საქართველოში ოფშორული ფულადი ინვესტიციების გაზრდას, „რადგან იგი ითვალისწინებს რამდენიმე საგადასახადო შეღავათს მესაკუთრეობის უფლების გადაცემისთვის ოფშორულ იურისდიქციებში რეგისტრირებული უცხოური საწარმოების აქტივებზე საქართველოს საწარმოებისთვის. კერძოდ, ეს გადარიცხვის ოპერაციები გათავისუფლდება მოგების გადასახადისგან, პირადი საშემოსავლო გადასახადისგან, ქონების გადასახადისგან და საქართველოში შემოტანილ აქტივებსა და საქონელზე იმპორტის გადასახდელებისგან. აღსანიშნავია, რომ ეს ქართული საწარმოები 2030 წლის 1 იანვრამდე გათავისუფლდებიან ქონების გადასახადისგან ამ ოპერაციის ფარგლებში მიღებული აქტივებისთვის. თუმცა, არსებობს ეჭვები იმასთან დაკავშირებით, შემოდინებული კაპიტალი რეალურ ეკონომიკაში ინვესტირდება თუ საქართველო მხოლოდ გამტარის როლს შეასრულებს აღნიშნული ოფშორული აქტივების სხვა ქვეყნებში (მაგ., რუსეთში) გადასატანად.”

საქართველოს ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის საკანონმდებლო ჩარჩოს ხარვეზების გათვალისწინებით, ძალიან დიდია იმის ალბათობა, რომ მსოფლიოს მასშტაბით მოქმედი ბევრი კომპანია გამოიყენებს ამ შესაძლებლობას ახალ იურისდიქციებში გადასასვლელად (მაგ. საქართველოში), სადაც ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჟღავნების სტანდარტები ჯერ კიდევ არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს და დაბალია სხვა იურისდიქციებთან შედარებით.

ბოლო წლებში ოფშორული ფინანსური ცენტრები მზარდი ყურადღების ქვეშ მოექცნენ ისეთი ფინანსურ დანაშაულებთან დაკავშირებით, როგორიცაა ფულის გათეთრება, ტერორიზმის დაფინანსება, საერთაშორისო სანქციების თავიდან აცილება, კორუფცია და გადასახადებისგან თავის არიდება. საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, როგორიცაა FATF და OECD, მნიშვნელოვანი ძალისხმევა გასწიეს ამ იურისდიქციების რეგულირების გამკაცრების, მათი გამჭვირვალობის გაზრდისა და უკანონო ფინანსური საქმიანობის წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერების მიზნით. როგორც ჩანს, საქართველოს ბოლო საკანონმდებლო ცვლილებები არ შეესაბამება და მხარს არ უბამს აღნიშნულ გლობალურ ძალისხმევას. ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის მარეგულირებელი ჩარჩოს გაუმჯობესების ნაცვლად, როგორც ამას მოითხოვს შესწორებული 24-ე და 25-ე რეკომენდაციები, საქართველო ხელს უწყობს საგადასახადო იურისდიქციებიდან საქართველოში აქტივების გადმოტანას, უზრუნველყოფს ასეთი აქტივებისთვის ფართო საგადასახადო შეღავათებს და ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ადგილობრივ სტანდარტებს იმაზე დაბალ დონეზე ტოვებს, ვიდრე გათვალისწინებულია ერთიანი საერთაშორისო სტანდარტებით და დანერგილია ოფშორული ფინანსური ცენტრების უმეტესობასა და ისტორიულად ოფშორულ ზონებად მოხსენიებულ ქვეყნებში (იხ. ზემოთ ცხრილი).

საქართველოს გადაწყვეტილებამ, ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის ადეკვატური კონტროლის გარეშე,  ოფშორული იურისდიქციებიდან მოიზიდოს მაღალი რისკის კაპიტალი შეიძლება უარყოფითად აისახოს ქვეყნის რეპუტაციასა და ეკონომიკაზე.

უპირველეს ყოვლისა, ამან შეიძლება გამოიწვიოს სამომავლო ურთიერთშეფასების უარყოფითი შედეგები და ქვეყნის FATF და ევროკავშირის „ნაცრისფერი ქვეყნების სიებში“ შეყვანა. FATF-ის ან ევროკავშირის „ნაცრისფერი ქვეყნების სიებში“ გამოჩენას შესაძლოა სერიოზული უარყოფითი შედეგი ჰქონდეს ქვეყნის რეპუტაციასა და ეკონომიკაზე. ამ სიებში მოხვედრა მიანიშნებს, რომ ქვეყნის ფულის გათეთრების (AML) და ანტიტერორისტული დაფინანსების (CFT) მარეგულირებელი ჩარჩო არაადეკვატურია, რაც ქვეყნის შიგნით და მის ფარგლებს გარეთ მოქმედი ფინანსური ინსტიტუტებისთვის საკონტროლო და შესაბამისობის ხარჯებს ზრდის. მსგავსმა გაძლიერებულმა ზედამხედველობამ შეიძლება შეაფერხოს უცხოური ინვესტიციები და შეამციროს წვდომა საერთაშორისო ფინანსურ ბაზრებზე, რაც გამოიწვევს კაპიტალის გადინებას და ეკონომიკური ზრდის შეფერხებას. ადგილობრივ ბიზნესს შეიძლება შეექმნას სირთულეები სესხების უზრუნველყოფისა და საერთაშორისო ვაჭრობაში ჩართვის კუთხით, რაც კიდევ უფრო შეასუსტებს ეკონომიკას. რეპუტაციის მხრივ, „ნაცრისფერი ქვეყნების სია“ აზიანებს ქვეყნის იმიჯს, რაც მას ნაკლებად მიმზიდველს ხდის პოტენციური ინვესტორებისა და საერთაშორისო პარტნიორების თვალში, რომლებიც სიფრთხილით ეკიდებიან AML/CFT-ის მხრივ დაბალ სტანდარტებთან დაკავშირებულ იურიდიულ და ფინანსურ რისკებს. შესაბამისმა ეკონომიკურმა და რეპუტაციულმა ზიანმა შეიძლება შეაფერხოს ქვეყნის გრძელვადიანი განვითარების პერსპექტივები, გაამწვავოს სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები და შეამციროს მისი კონკურენტუნარიანობა გლობალურ ასპარეზზე.

დამატებით, ქვეყნის „ნაცრისფერი ქვეყნების სიებში“ მოხვედრის გარეშეც, ისტორია ცხადყოფს, რომ ოფშორული იურისდიქციების ინვესტიციები ხელს არ უწყობს გრძელვადიან ეკონომიკურ განვითარებას. აღნიშნული ინვესტიციები მოკლევადიანი და სარისკოა ისეთ ფინანსურ დანაშაულებთან კავშირის გამო, როგორიცაა ფულის გათეთრება, ტერორის დაფინანსება, საერთაშორისო სანქციების თავიდან აცილება, კორუფცია და გადასახადებისგან თავის არიდება. საქართველოს პოტენციურად უკანონო ფინანსური საქმიანობის კერად აღქმამ შეიძლება შეაფერხოს რეალური ინვესტორები და გაართულოს დიპლომატიური ურთიერთობები ქვეყნებთან, რომლებსაც ფულის გათეთრებისა და გადასახადებისგან თავის არიდების საბრძოლველად მკაცრი პოლიტიკა გააჩნიათ.

ქვეყანაში ბენეფიციარი მესაკუთრეობის სათანადო კონტროლის მექანიზმების გარე ოფშორული იურისდიქციებიდან ინვესტიციების მოზიდვას ექნება ნეგატიური გავლენა ქვეყნის ეკონომიკასა დასაინვესტიციორეპუტაციაზე. ეკონომიკურად, ასეთი ინვესტიციები ხშირად დაკავშირებულია ფულის გათეთრების, გადასახადებისგან თავის არიდების და სხვა უკანონო ქმედებების მაღალ რისკებთან, რამაც შეიძლება ფინანსური სისტემის დესტაბილიზაცია და ეკონომიკისადმი საზოგადოების ნდობის შემცირება გამოიწვიოს. გაუმჭვირვალე სახსრების შემოდინებამ შეიძლება დაამახინჯოს ადგილობრივი ბაზრები, რაც გამოიწვევს არაკეთილსინდისიერ კონკურენციას და დააზარალებს ლეგიტიმურ ბიზნესს. მსგავსი გარემო ხელს შეუშლის ეთიკურ ინვესტორებს, შეამცირებს პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებს და გამოიწვევს კაპიტალის გადინებას, რადგან ინვესტორები უფრო გამჭვირვალე და სტაბილურ გარემოს ძიებას ეცდებიან. რეპუტაციის მხრივ, ქვეყანა შეიძლება მიჩნეულ იქნეს უკანონო ფინანსების თავშესაფრად, რაც ზიანს მიაყენებს საერთაშორისო საზოგადოებაში მის პოზიციებს და მოექცევა უცხოური იურისდიქციისა და გლობალური მარეგულირებელი ორგანოების გაძლიერებული კონტროლის ქვეშ. ამ ნეგატიურმა აღქმებმა შეიძლება გამოიწვიოს ეკონომიკური სანქციები, შეამციროს წვდომა საერთაშორისო ფინანსურ ბაზრებზე და გრძელვადიანი ზიანი მიაყენოს ქვეყნის მიმზიდველობას, ლეგიტიმური ინვესტიციებისა და ბიზნეს ოპერაციების დანიშნულების ადგილის თვალსაზრისით.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილების დეკლარირებული მიზანია უცხოური ინვესტიციების სტიმულირება, გრძელვადიან პერსპექტივაში რეპუტაციული რისკები და უარყოფითი ეკონომიკური შედეგები ბევრად აღემატება პოტენციურ სარგებელს. მდგრადი ეკონომიკური ზრდის მისაღწევად, საქართველო აქცენტს უნდა აკეთებდეს სანდო წყაროებიდან გამჭვირვალე ინვესტიციების მოზიდვაზე და ამავდროულად, ზრუნავდეს საკუთარი სამართლებრივი ბაზის FATF-ის ბენეფიციარი მესაკუთრეობის გამჭვირვალობის შესახებ საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანაზე.

ლიტერატურა

 - FATF (Financial Action Task Force) რეკომენდაციები (2012, განახლებულია 2023 წლის ნოემბერში);

 - FATF-ის რეკომენდაციებთან შესაბამისობისა და AML/CFT სისტემების ეფექტურობის შეფასების მეთოდოლოგია (2021);

 - FATF-ის სახელმძღვანელო იურიდიული პირების ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ (2023);

 - FATF-ის სახელმძღვანელო იურიდიული ღონისძიებების ბენეფიციარი მესაკუთრეობისა და გამჭვირვალობის შესახებ (2024);

 - FATF-ის საუკეთესო პრაქტიკა იურიდიული პირების ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ (2019);

 - MONEYVAL, მეხუთე რაუნდის ურთიერთშეფასების ანგარიში საქართველოს შესახებ (2020 წლის სექტემბერი);

 - MONEYVAL, საქართველოს პირველი შემდგომი ანგარიში და ტექნიკური შესაბამისობის ხელახალი რეიტინგი (2022 წლის ნოემბერი);

 - MONEYVAL, საქართველოს მეორე შემდგომი ანგარიში და ტექნიკური შესაბამისობის ხელახალი რეიტინგი (2023 წლის დეკემბერი);

 - ISET კვლევითი ინსტიტუტი (ISET-PI), პოლიტიკის დოკუმენტი N2024/05, საქართველოს საგადასახადო კოდექსი და ოფშორული ქვეყნები (მაისი 2024).

[1] FATF BEST PRACTICES ON BENEFICIAL OWNERSHIP FOR LEGAL PERSONS, ოქტომბერი 2019

[2]  ამ მიზნებისთვის, მხოლოდ საბაზისო ან არსებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობა არასაკმარისია, მაგრამ უნდა არსებობდეს რაიმე კონკრეტული მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს ბენეფიციარი მესაკუთრეობის შესახებ ინფორმაციის ეფექტურ ხელმისაწვდომობას.

[3]  MONEYVAL არის FATF-ის სტილის რეგიონალური ორგანო (FSRB). ევროპის საბჭოს ფულის გათეთრების წინააღმდეგ მიმართულ ღონისძიებათა შემფასებელი რჩეულ ექსპერტთა კომიტეტი (MONEYVAL) არის ევროპის საბჭოს მუდმივი მონიტორინგის ორგანო, რომელსაც ევალება ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების საწინააღმდეგო ძირითადი საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისობისა და მათი განხორციელების ეფექტურობის შეფასება, ასევე ეროვნული ხელისუფლებისთვის რეკომენდაციების გაცემა მათი სისტემების გაუმჯობესების შესახებ.

[4] PC (ნაწილობრივ შესაბამისი) უარყოფითი რეიტინგია. არსებობს შესაბამისობის ოთხი შესაძლო დონე: შესაბამისი, მეტწილად შესაბამისობა, ნაწილობრივ შესაბამისი და შეუსაბამო.

[5] საშუალო არის უარყოფითი შეფასება. არსებობს ეფექტურობის ოთხი შესაძლო რეიტინგი, იმის მიხედვით, თუ რამდენად გათვალისწინებულია ძირითადი საკითხები და მახასიათებლები: ეფექტურობის მაღალი დონე; ეფექტურობის მნიშვნელოვანი დონე; ეფექტურობის საშუალო დონე; და ეფექტურობის დაბალი დონე.

[6] https://taxation-customs.ec.europa.eu/common-eu-list-third-country-jurisdictions-tax-purposes_en

[7]  წყაროები:https://www.fatf-gafi.org/en/publications/Mutualevaluations/Assessment-ratings.html;https://www.coe.int/en/web/moneyval/jurisdictions

[8] https://iset-pi.ge/en/publications/policy-briefs/3466-georgias-tax-code-gamble-with-offshores

 შენიშვნა: ანალიზი თარგმნილია ინგლისური ორიგინალიდან

ანალიზი მომზადდა პროექტის - „ხელისუფლების ანგარიშვალდებულებისთვის სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერება და გამჭვირვალობის სტანდარტების გაზრდა" - ფარგლებში, რომელიც თანადაფინანსებულია ჩეხეთის, უნგრეთის, პოლონეთისა და სლოვაკეთის მთავრობების მიერ ვიშეგრადის საერთაშორისო ფონდის ვიშეგრადის გრანტების მეშვეობით. ის ასევე დაფინანსებულია სამხრეთ კორეის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ. ფონდის მისიაა ცენტრალურ ევროპაში მდგრადი რეგიონული თანამშრომლობის იდეების განვითარება. 

ანალიზის შინაარსზე პასუხისმგებელია IDFI და მასში გამოთქმული მოსაზრებები შეიძლება არ ასახავდეს ვიშეგრადის საერთაშორისო ფონდისა და სამხრეთ კორეის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტროს შეხედულებებს.