საგრანტო ღონისძიების დასახელება: გამჭვირვალე საჯარო შესყიდვების რეიტინგი - საჯარო შესყიდვების კანონმდებლობისა და მისი აღსრულების შეფასება ევრაზიის რეგიონში
ბენეფიციარი ქვეყნები: აზერბაიჯანი, ბელარუსი, მოლდოვა, საქართველო, სომხეთი, უკრაინა
დონორი ორგანიზაცია: ღია საზოგადოების ინსტიტუტის ბუდაპეშტის ფონდი (OSI)
გრანტის მიმღები: ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი
გრანტის სრული ოდენობა: 137, 473 აშშ დოლარი
პროექტის ნომერი: OR2016-2819
შესრულების პერიოდი: 10 ივნისი, 2016 – 9 ივნისი, 2017
არსებული მდგომარეობა
კორუფციისა და უკანონო გარიგებების მხრივ სახელმწიფო შესყიდვების სფერო ერთ-ერთი ყველაზე დიდი რისკის მატარებელია, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში. იმის გამო, რომ შესყიდვები სახელმწიფო ხარჯების მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს (საშუალოდ მთლიანი შიდა პროდუქტის 10-20%-ს ხოლო ბიუჯეტის 45%-ს), მნიშვნელოვანია მათი ეფექტიანი მართვა, რათა არ მოხდეს გადასახადების გადამხდელთა მიერ ბიუჯეტში შეტანილი ფულის არამიზნობრივი ხარჯვა.
კორუფციისგან თავისუფალი, ეფექტიანი და გამჭვირვალე ინსტიტუტების მნიშვნელობა გაეროს მდგრადი განვითარების 2030 წლის დღის წესრიგში აისახა. კორუფციასთან ბრძოლა გლობალური მნიშვნელობის პრიორიტეტად დასახელდა და მნიშვნელოვანი ადგილი დაიკავა ლონდონის 2016 წლის ანტი-კორუფციული სამიტის კომუნიკეშიც. გარდა ამისა, კორუფციასთან ბრძოლა არის ღია მმართველობის პარტნიორობის (OGP) ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ვალდებულება სახელმწიფო შესყიდვების ეფექტიანობისა და გამჭვირვალობის მიმართულებით.
აზერბაიჯანმა, ბელარუსმა, მოლდოვამ, საქართველომ, სომხეთმა და უკრაინამ საბჭოთა კავშირისგან დამოუკიდებლობა ერთსა და იმავე დროს მოიპოვეს, თუმცა კორუფციასთან ბრძოლის მხრივ წარმატების განსხვავებულ დონეს მიაღწიეს. მაგალითად, კორუფციის აღქმის ინდექსში საქართველომ 50-ე ადგილი, ხოლო უკრაინამ 142-ე ადგილი დაიკავა (აზერბაიჯანი 126-ე, ბელარუსი 119-ე, მოლდოვა 103-ე სომხეთი 92-ე).
ამ ქვეყნებში სახელმწიფო შესყიდვების სისტემები, პოლიტიკური და საკანონმდებლო ჩარჩოების გათვალისწინებით, ერთმანეთისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება. ერთ-ერთი განმასხვავებელი ფაქტორი სახელმწიფო შესყიდვებზე სამოქალაქო კონტროლის არსებობაა. საქართველოს სახელმწიფო შესყიდვების გამჭვირვალე სისტემა აქვს, სადაც სამოქალაქო კონტროლი, სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლების ჩართულობით, დავების საბჭოს მეშვეობით ხორციელდება. სამოქალაქო კონტროლის მექანიზმები ძალიან სუსტია ან თითქმის არ არსებობს დანარჩენ 5 ქვეყანაში, სადაც მთელი ძალისხმევა კორუფციული ქმედებების რეაქტიულ კონტროლზე და არა პროაქტიულად აღკვეთაზე არის მიმართული.
სამოქალაქო კონტროლის მექანიზმებისგან განსხვავებით, კანონი „ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ“ - გამჭვირვალე სახელმწიფო შესყიდვების სისტემის მნიშვნელოვანი ნაწილი - ექვსივე ქვეყნის კანონმდებლობაში არსებობს. ამის მიუხედავად, ამ ქვეყნებში სახელმწიფო შესყიდვების სისტემები ერთმანეთისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება, რადგან ისინი სამ სხვადასხვა საერთაშორისო სტანდარტს ეფუძნებიან (1. ევროკავშირის დირექტივები შესყიდვებთან დაკავშირებით, 2. მსოფლიოს სავაჭრო ორგანიზაციის ზოგადი შეთანხმება შესყიდვების თაობაზე, 3. გაეროს საერთაშორისო სავაჭრო კანონის კომისიის სამოდელო კანონი).
იმისათვის, რომ ევრაზიის ქვეყნებში მოხდეს სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობის სტანდარტული მოდელის შემუშავება, აუცილებელია, რეგულაციები ეფუძნებოდეს ისეთ უნივერსალურ პრინციპებს, როგორიცაა გამჭვირვალობა, ღიაობა და სამოქალაქო ჩართულობა. ამ ეტაპზე არ არსებობს სტანდარტული საკანონმდებლო ჩარჩო, რომლის საფუძველზეც მოხდება არამარტო კანონმდებლობის შეფასება, არამედ სახელმწიფო სისტემის რეფორმა და განვითარება.
ამასთან, ჯერ კიდევ არ არსებობს სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ კანონის ეფექტიანად განხორციელების შეფასების მექანიზმი. აზერბაიჯანში, ბელარუსში, მოლდოვაში, საქართველოში, სომხეთსა და უკრაინაში, მიუხედავად კანონმდებლობის დახვეწისა, მაინც არსებობს მნიშვნელოვანი პრობლემები კანონის აღსრულების მიმართულებით.
მიზანი
პროექტის მიზანია სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ კანონის შეფასების მექანიზმის შემუშავება და ამ მექანიზმის საშუალებით კანონმდებლობის და მისი აღსრულების პრაქტიკის შეფასება აზერბაიჯანში, ბელარუსში, მოლდოვაში, საქართველოში, სომხეთსა და უკრაინაში.
აქტივობები
სიახლეების გამოწერა
