გრანტის დასახელება: გამჭვირვალე საჯარო შესყიდვების რეიტინგი - სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობისა და აღსრულების პროცესის შეფასება ევრაზიის რეგიონში და მის მიღმა
დონორი ორგანიზაცია:  ღია საზოგადოების ინსტიტუტის ბუდაპეშტის ფონდი (OSI)
გრანტის მიმღები: ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი
მთლიანი საგრანტო თანხა: 155, 292 აშშ დოლარი
პროექტის ნომერი: OR2017-34436
შესრულების პერიოდი: 2017 წლის 1 ნოემბერი - 2019 წლის 31 მაისი

არსებული მდგომარეობა

საჯარო შესყიდვები ითვლება კორუფციის მაღალი რისკის შემცველ სფეროდ, განსაკუთრებით კი განვითარებად ქვეყნებში. სახელმწიფო შესყიდვები შეადგენს გლობალური მთლიანი შიდა პროდუქტის დაახლოებით მეხუთედს. ყველაზე მაღალი შემოსავლების მქონე განვითარებულ ქვეყნებში საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა შეადგენს საერთო სახელმწიფო ხარჯების მესამედს, შესაბამისად, სახელმწიფო შესყიდვები შესაძლოა კორუფციის მაღალ რისკებს შეიცავდეს, უკანონო გარიგეგების, კოლუზიისა თუ სხვა უკანონო პრაქტიკების მხრივ. გამჭვირვალე სახელმწიფო შესყიდვების სისტემის გარეშე, რომელიც ეფუძნება ელექტრონულ საშუალებებს, API-ის და ღია მონაცემებს, კორუფცია შეიძლება შეუმჩნეველი დარჩეს სახელმწიფო ორგანოებისთვის, ისევე როგორც სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისთვის. ამ თვალსაზრისით, სახელმწიფო შესყიდვების სისტემების ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის აუცილებელია ხელისუფლებისა და სამოქალაქო საზოგადოების თანამშრომლობა.

სწორედ ამიტომ, 2016 წელს, IDFI-მ შეიმუშავა სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობის შეფასების საერთო სტანდარტი (მეთოდოლოგია), რომელიც 6 საპილოტე ქვეყანაში იქნა გამოყენებული: სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელარუსი, საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა. შეფასების შედეგად შეიქმნა სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობის რეიტინგი, რომელიც ეფუძნება ყველა იმ ძირითად მახასიათებელს, რაც ნებისმიერ გამართულ სახელმწიფო შესყიდვების სისტემას უნდა გააჩნდეს: გამჭვირვალობა, ეფექტიანობა, ანგარიშვალდებულება და კეთილსინდისიერება, საკანონმდებლო ჩარჩოს ერთიანობა, კონკურენტუნარიანობა და მიუკერძოებლობა. ახალი მეთოდოლოგიის გამოყენებით ასევე შეფასდა თითოეული მონაწილე ქვეყნის კანონმდებლობის აღსრულება, რის შედეგადაც გამოვლინდა ხარვეზები სახელმწიფო შესყიდვების პრაქტიკაში და შემუშავებულ იქნა ამ ხარვეზების დაძლევის რეკომენდაციები.

პროექტის აღწერა

პროექტი მიზნად ისახავს პროექტის - "გამჭვირვალე საჯარო შესყიდვების რეიტინგის (TPPR) - სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობისა და აღსრულების პროცესის შეფასება ევრაზიის რეგიონში" გაგრძელებას და გაფართოებას ალბანეთსა და მონღოლეთში, ცენტრალური აზიისა (ყაზახეთი, ყირგიზეთი) და ვიშეგრადის ქვეყნებში (ჩეხეთი, უნგრეთი, პოლონეთი და სლოვაკეთი), საერთო სტანდარტით საკანონმდებლო ბაზის შეფასების მიზნით.

პროექტი ნათელი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება სამოქალაქო საზოგადოების ორაგანიზაციების თანამშრომლობით შეიქმნას უნიკალური პროდუქტი, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია ქვეყნების რანჟირება სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობების მიხედვით, და არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესება კვლევებსა და ინფორმაციის გაცვლაზე დაფუძნებით. სამოქალაქო საზოგადოების თანამშრომლობის შედეგად 6 აღმოსავლეთ პარტნიორობის (EaP) ქვეყანაში შეიქმნა სტანდარტიზებული მეთოდოლოგია, რომელიც შესაძლებელს ხდის სხვადასხვა ქვეყნებში შესყიდვების კანონმდებლობების შეფასებას, მათ შედარებას და რეიტინგის წარმოებას. მეთოდოლოგია ბელარუსში, უკრაინაში, მოლდოვაში, საქართველოში, სომხეთსა და აზერბაიჯანში იყო გამოცდილი.

ზემოთაღნიშნული რეგიონები იქნა არჩეული პროექტის გაფართოებისთვის, რათა მრავალფეროვანი სახელმწიფო შესყიდვების სისტემების დაფარვა ყოფილიყო შესაძლებელი. ცენტრალური აზიის, ვიშეგრადისა და ბალკანეთის ქვეყნებში განსხვავებული პოლიტიკური სისტემები აქვთ, რაც გავლენას ახდენს მათ სახელმწიფო შესყიდვების სისტემებზე.

გარდა დამატებით 8 ქვეყანაზე გაფართოებისა, პროექტში მეტი ყურადღება ეთმობა სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობისა და პრაქტიკის ცვლილების ადვოკატირებას. პროექტი ასევე ითვალისწინებს სტანდარტიზებული კითხვარის შექმნას კანონმდებლობის აღსრულების შესაფასებლად, რაც ქვეყნების უკეთ შედარებას გახდის შესაძლებელს.

პროექტის მიზნები

- გამჭვირვალე საჯარო შესყიდვების რეიტინგის (TPPR) ქსელის გაფართოება (კანონმდებლობების შეფასებები, მათი განხორციელების შეფასებები)
- სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობების განხორციელების შეფასების სტანდარტიზება
- სამოქალაქო საზოგადოების ქსელის გაფართოება სამიზნე ქვეყნებში
- მიზნობრივი ადვოკატირების კამპანიების ჩატარება შესაბამის დაინტერესებულ მხარეებთან, საჯარო მოხელეებთან, ბიზნესის, მედიის, სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებთან