ძირითადი მიგნებები

- 2022 წლის 25 თებერვლიდან 30 ივნისამდე შემოსული პირებიდან, მინიმუმ ერთი თვის დაყოვნების შემდეგ (31 ივლისის მდგომარეობით), ქვეყანა კვლავ არ დაუტოვებია რუსეთის 42,577 მოქალაქეს. 

- 2022 წლის მარტი-ივნისის თვეებში საქართველოში დარჩა (შემომსვლელთა და გამსვლელთა სხვაობა),  რუსეთის 49,505 მოქალაქე,  ბელარუსის 15,237 მოქალაქე (2022 წლის მარტი-ივნისში საქართველოში ჯამში დარჩა 64,742 რუსეთის და ბელარუსის მოქალაქე).

- 2022 წლის მარტი-ივნისის თვეებში, 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, საქართველოში დარჩა (შემომსვლელთა და გამსვლელთა სხვაობა) რუსეთის 16,476-ით მეტი მოქალაქე, ხოლო ბელარუსის 11,531-ით მეტი მოქალაქე. 

- საქსტატის გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, 2022 წლის საწყისი 6 თვის განმავლობაში, 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, დაახლოებით გაორმაგდა რუსეთის მოქალაქეების მიერ განხორციელებული ვიზიტებისას გათეული ღამეების საშუალო რაოდენობა.                           

- 2022 წლის მეორე კვარტალში, 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, დასვენების, გართობის და რეკრეაციის მიზნით ვიზიტორთა პროცენტული წილი 58%-დან 45%-მდე შემცირდა, ხოლო მეგობრების და ნათესავების მონახულებისთვის ჩამოსულთა წილი 15%-დან 20%-მდე გაიზარდა.

- 2022 წლის მარტი-ივნისის თვეში საქართველოში შემოსვლაზე უარი ეთქვა რუსეთის 3,036 მოქალაქეს, უკრაინის 135 მოქალაქეს, ხოლო ბელარუსის მხოლოდ 41 მოქალაქეს.

2022 წლის 25 თებერვალს რუსეთის უკრაინაში შეჭრის და ფართომასშტაბიანი აგრესიის დაწყების შემდეგ, მილიონობით უკრაინის მოქალაქე იძულებული გახდა დაეტოვებინა მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი და თავი შეეფარებინა სხვადასხვა ქვეყნისთვის. რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ, ასევე მნიშვნელოვნად გაიზარდა რუსეთის ფედერაციის დატოვების მსურველთა რიცხვი. რუსეთის მოქალაქეების მიერ საკუთარი ქვეყნის დატოვების მიზეზად აქტიურად განიხილება, ერთი მხრივ, რუსეთისათვის დაწესებული სანქციების თავის არიდების სურვილი, ხოლო მეორე მხრივ, ქვეყანაში პოლიტიკურად მიუღებელი განსხვავებული აზრის მქონე მოქალაქეების დევნის გაძლიერება და მომდინარე საფრთხეების შიში. მსგავსი გამოწვევების გათვალისწინებით, ქვეყნის დატოვების  მსურველთა რიცხვი, ასევე იზრდებოდა ბელარუსში.  

საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის კვეთის სტატისტიკას აწარმოებს და ყოველთვიურად პროაქტიულად აქვეყნებს საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო. სამინისტროს მიერ ყოველთვიურად გამოქვეყნებული ანგარიშები მნიშვნელოვანი ინფორმაციის შემცველია, თუმცა აღნიშნული დოკუმენტები არ იძლევა ცალკეული ქვეყნის მოქალაქეების მიხედვით სხვადასხვა მახასიათებლების (ასაკი, სქესი, სასაზღვრო პუნქტი, საზღვრის კვეთაზე უარის თქმის  და ა.შ.)  დეტალურ სტატისტიკას.  

2022 წლის მარტის თვის შემდეგ, IDFI საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროდან ყოველთვიურად ითხოვს 2019-2022 წლების შესაბამისი პერიოდების დეტალურ სტატისტიკურ ინფორმაციას. წინამდებარე კვლევის ფარგლებში გაანალიზებულია 2022 წლის მარტი-ივნისის და წინა წლების შესაბამის თვის მონაცემები, რომელიც ეხება უკრაინის, რუსეთის და ბელარუსის მოქალაქეების მიერ საქართველოს საზღვრის კვეთას. კერძოდ, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ მოწოდებულია უცხო ქვეყნის მოქალაქეების მიერ საქართველოს საზღვრის კვეთის  და საზღვრის კვეთაზე უარის თქმის შემთხვევების მონაცემთა ბაზა, სადაც მონაცემები წარმოდგენილია  მოქალაქეობის, სქესის, ასაკის, სასაზღვრო პუნქტების და  ვიზიტორების უნიკალურობის მიხედვით. 

სამწუხაროდ, სამინისტროს მიერ დამუშავებული მონაცემები არ იძლევა ვიზიტის მიზნობრიობის იდენტიფიცირების შესაძლებლობას. შესაბამისად,  რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, საქართველოში შემომსვლელთა მხოლოდ რიცხობრივი მაჩვენებლები შესაძლებელია არ იძლეოდეს რეალურ სურათს არსებული გამოწვევების შესახებ.  ამასთან, ბოლო 4 წლის განმავლობაში, ყოველი წლის მარტი-ივნისის თვეების პერიოდში არსებობდა განსხვავებული გარემოებები, რომლებიც პირდაპირ გავლენას ახდენდა ქვეყანაში ვიზიტორთა რიცხვზე. მაგალითად, 2022 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში კვლევის ობიექტი ქვეყნის მოქალაქეების საქართველოში შემოსვლის მთავარ განმაპირობებელ ფაქტორად შესაძლებელია განხილულ იქნას რუსეთ-უკრაინის ომიდან მომდინარე საფრთხეები, მაშინ როდესაც 2021-2020 წლების მარტი-ივნისის თვეებში პანდემიის გათვალისწინებით არსებობდა საზღვრის კვეთაზე მნიშვნელოვანი შეზღუდვები. ამასთან, 2019 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში რუსეთ-საქართველოს შორის არსებობდა პირდაპირი ფრენები (2019 წლის 8 ივლისიდან რუსეთ საქართველოს შორის პირდაპირი ფრენები ოფიციალურად შეწყდა), რაც წარმოადგენდა დამატებით მნიშვნელოვან შესაძლებლობას რუსეთიდან საქართველოში ვიზიტის განხორციელებისთვის.  

შინაგან საქმეთა სამინისტროდან მოწოდებული ყოველთვიური მონაცემების  მიხედვით, 2022 წლის მარტი-ივნისი პერიოდში საქართველოში შემოვიდა რუსეთის 277,698 მოქალაქე, უკრაინის 74,385 მოქალაქე, ხოლო ბელარუსის 54,147 მოქალაქე.  წინა წლის მარტის თვესთან შედარებით, სამივე ქვეყნის მოქალაქეების საქართველოში შემოსვლის მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი, თუმცა 2020-2021 წლებში კორონავირუსის პანდემიის დროს არსებული შეზღუდვებიდან გამომდინარე, ტენდეციების თვალსაზრისით უფრო საინტერესოა 2019 წლის ანალოგიურ პერიოდთან  მიმართებით არსებული მდგომარეობა. 

2019 წლის მარტის თვესთან შედარებით  მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი საქართველოში შემომსვლელთა ბელარუსიის მოქალაქეების რიცხვი. მაგალითად, 2022 წლის მარტში, 2019 წლის მარტის თვესთან შედარებით, ბელარუსიის მოქალაქეების საქართველოში შემოსვლის მაჩვნებელი  155%-ით გაიზარდა, უკრაინის მოქალაქეების 1%-ით გაიზარდა, ხოლო რუსეთის მოქალაქეების  56%-ით შემცირდა.  

2019 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში  რუსეთის მოქალაქეების საქართველოში შემოსვლის მაღალი მაჩვენებელი, სავარაუდოდ განპირობებული იყო საქართველოსადმი მაღალი ტურისტული ინტერესით, რასაც ხელს უწყობდა საქართველო-რუსეთს შორის პირდაპირი ფრენების არსებობა. 2019 წლის 21 ივნისს, ქვეყანაში განვითარებული მოვლენების („გავრილოვის ღამე”) საპასუხოდ, რუსეთის ფედერაციამ საქართველოსთან პირდაპირი ფრენები აკრძალა, რაც თავის მხრივ აისახა ქვეყნაში შემომსვლელთა მაჩვენებელზე. შესაბამისად, 2022 წელს, 2019 წელთან შედარებით, რუსეთის მოქალაქეების ვიზიტების მაჩვენებლის შემცირება, სხვა მახასიათებლების ანალიზის გარეშე (ვიზიტის მიზნები, ქვეყანაში დარჩენა და ა.შ),  ვერ ჩაითვლება ამ კუთხით არსებული საფრთხეების შემცირების ინდიკატორად.  

რუსეთ უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ, რუსეთის მოქალაქეების ქვეყანაში ვიზიტებთან დაკავშირებით მომდინარე საფრთხეების ანალიზის კუთხით, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მათი  საქართველოში დარჩენის მაჩვენებლების ანალიზი.2022 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში ქვეყანაში შემოსვლის და გასვლის მაჩვენებლებს შორის სხვაობით დგინდება, რომ  ამ პერიოდში საქართველოში შემოვიდა რუსეთის 49,505-ით მეტი მოქალაქე, ვიდრე გავიდა ქვეყნიდან, ბელარუსის 15,237-ით მეტი მოქალაქე შემოვიდა ვიდრე გავიდა, ხოლო უკრაინის  15,050-ით  მეტი მოქალაქე. 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით საქართველოში დარჩა (შემომსვლელთა და გამსვლელთა სხვაობა) რუსეთის 16,476-ით მეტი მოქალაქე, უკრაინის 10,373-ით მეტი მოქალაქე, ხოლო ბელარუსის11,531-ითმეტიმოქალაქე.

2022 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში ქვეყანაში დარჩა (შემომსვლელთა და გასულთა სხვაობა) შემოსული რუსეთის მოქალაქეების 18%, უკრაინის მოქალაქეების 20%, ხოლო ბელარუსის მოქალაქეების 28%. აღნიშნული მაჩვენებლები მნიშვნელოვნად აღემატება 2019 წლის ანალოგიური პერიოდის მაჩვენებლებს.მაგალითად, 2019 წლის მარტი-ივნისის პერიოდში ვიზიტორი რუსეთის მოქალაქეების შემთხვევაში ეს მაჩვენებელი შეადგენდა 5%-ს, უკრაინის მოქალაქეების - 6%-ს, ხოლო ბელარუსის მოქალაქეების -17-ს%.  

IDFI-მ შინაგან საქმეთა სამინისტროდან ასევე, გამოითხოვა ომის დაწყების შემდეგ ივნისის თვის ჩათვლით შემოსული  მოქალაქეების რაოდენობა, რომლებიც 1 თვეზე მეტი იმყოფებოდნენ საქართველოში და ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ დატოვებული  ქვეყნის ტერიტორია.  სამინისტროს მიერ მოწოდებული მონაცემების მიხედვით, 2022 წლის 25 თებერვლიდან 2022 წლის 30 ივნისამდე, ქვეყანაში შემოვიდა და 2022 წლის 31 ივლისის მდგომარეობით, ქვეყანა კვლავ არ დაუტოვებია რუსეთის 42,577 მოქალაქეს, უკრაინის 15,585 მოქალაქეს, ხოლო ბელარუსის 10,554 მოქალაქეს. 

საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 5 ივნისის დადგენილებით, განსაზღვრულია იმ ქვეყნების სია, რომელთა მოქალაქეებსაც საქართველოში უვიზოდ შემოსვლა  და სრული 1 წლის ვადით ყოფნა შეუძლიათ. მათ შორის, არის რუსეთის მოქალაქეებიც. შესაბამისად, ზემოთ ხსენებულ პირებს ქვეყანაში ერთ თვეზე მეტი ვადით გაჩერებით რაიმე სახის სამართლებრივი ნორმა არ დაურღვევიათ. ამასთან, IDFI-სთვის უცნობია 1 თვეზე მეტი ვადით დარჩენილ რუსეთის მოქალაქეებს შორის რამდენი არის წარმოშობით საქართველოდან.

უცხოელ ვიზიტორთა სტატისტიკურ მონაცემებს, კვარტალურად ასევე ამუშავებს საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. საქსტატის მიერ წარმოდგენილი მონაცემების ძირითადი ნაწილი ეფუძნება, შინაგან საქმეთა სამინიტროს მიერ მიწოდებულ ინფორმაციას. თუმცა, დამატებით სტატისტიკის ეროვნული სამსახური აწარმოებს უცხოელ ვიზიტორთა გამოკითხვას სხვადასხვა მახასიათებლების მიხედვით (ვიზიტის მიზანი, გათენებული ღამეები და ა.შ.), რომელსაც არ/ვერ აღრიცხავს შინაგან საქმეთა სამინისტრო. კორონავირუსის პანდემიიდან მომდინარე საფრთხეების გათვალისწინებით, 2020-2021 წლებში უცხოელ ვიზიტორთა  სტატისტიკური გამოკვლევის საველე სამუშაოები შეჩერებული იყო. შესაბამისად, მსგავსი მონაცემები ხელმისაწვდომია 2019 და 2022 წლების მდგომარეობით. კვლევის ფარგლებში, IDFI-მ სტატისტიკის ეროვნული სამსახურიდან გამოითხოვა რუსეთის, უკრაინის და ბელარუსის მოქალაქეების მიხედვით დამუშავებული მონაცემები. სტატისტიკის ეროვნულმა სამსახურმა მათ მიერ წარმოებული გამოკითხვის მიხედვით დამუშავებული მონაცემები, IDFI-ს მიაწოდა მხოლოდ რუსეთის მოქალაქეების მიხედვით, რაც სავარაუდოდ განპირობებულია კვლევის ობიექტი სხვა ქვეყნების მოქალაქეების გამოკითხვაში მონაწილეობის სიმწირით და შესაბამისად, ამ მონაცემების არარეპრეზენტატულობით. 

როგორც აღვნიშნეთ, სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის კითხვარი, ითვალისწინებს ვიზიტორების ქვეყანაში დაყოვნების პერიოდის და მათი ვიზიტის  მიზნობრიობის დადგენას. თუმცა, აღნიშნული მონაცემების სანდოობა სრულად დამოკიდებულია გამოკითხვაში მონაწილე ვიზიტორების მიერ გამოკითხვის პროცესში მიწოდებულ ინფორმაციაზე. არსებული გარემოებების გათვალისწინებით, სავარაუდოა ქვეყანაში დარჩენის მსურველი რუსეთის მოქალაქეების მიერ საკუთარი გადაწყვეტილების შესახებ  ინფორმაციის გახმოვანებისგან თავის შეკავება. 

მიუხედავად არსებული გარემოებებისა, სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ მოწოდებული გამოკითხვის შედეგები მაინც გარკვეულ წარმოდგენებს გვიქმნის, რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ რუსეთის მოქალაქეების ვიზიტის მიზნებთან დაკავშირებით. მაგალითად, გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, 2022 წლის საწყისი 6 თვის განმავლობაში, 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, დაახლოებით გაორმაგდა რუსეთის მოქალაქეების მიერ განხორციელებული ვიზიტებისას გათეული ღამეების საშუალო რაოდენობა. კერძოდ, 2019 წლის პირველ კვარტალში 15 წლის და უფროსი ასაკის რუსეთის მოქალაქე ვიზიტორების მიერ გათეული ღამეების საშუალო რაოდენობა შეადგენდა 5.83-ს, ხოლო 2022 წლის პირველ კვარტალში -9.74-ს. 2019 წლის მეორე კვარტალში შეადგენდა 5.43-ს, ხოლო 2022 წლის მეორე კვარტალში რუსეთის მოქალაქეები საშუალოდ 9.85-ს ატარებენ. 

ასევე, სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ მოწოდებული გამოკითხვის შედეგები აჩვენებს, რომ  2022 წლის მეორე კვარტალში, 2019 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, დასვენების, გართობისა და რეკრეაციის მიზნით ვიზიტორთა პროცენტული წილი 58%-დან  45%-მდე შემცირდა, ხოლო მეგობრების და ნათესავების მონახულებისთვის ჩამოსულთა წილი 15%-დან 20%-მდე გაიზარდა.

წყარო: სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

წყარო: სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, რუსეთის და  ბელარუსის მოქალაქეების  ქვეყანაში შემოსვლის და დარჩენის არსებული სტატისტიკური მაჩვენებლები მნიშნელოვან გამოწვევად შესაძლებელია შეფასდეს ქვეყნის უსაფრთხოების კუთხით. აღნიშნულ ფონზე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სასაზღვრო გამშვები პუნქტების კონტროლს და საფრთხის შემცველი პირების ქვეყანაში შემოშვების პრევენციას. IDFI-მ წინამდებარე ანალიზის ფარგლებში, შინაგან საქმეთა სამინიტროდან ასევე გამოითხოვა ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის თქმის სტატისტიკური მაჩვენებლები. როგორც ირკვევა, 2022 წლის მარტი-ივნისის თვეში საქართველოში შემოსვლაზე უარი ეთქვა რუსეთის ფედერაციის 3,036 მოქალაქეს, უკრაინის 135 მოქალაქეს, ხოლო ბელარუსის მხოლოდ 41 მოქალაქეს. აღნიშნული მონაცემების  გათვალისწინებით, ქვეყანაში შემოსვლის მსურველი რუსეთის მოქალაქეების 1%-ს ეთქვა უარი, უკრაინის მოქალაქეების 0.18%-ს, ხოლო ბელარუსის მოქალაქეების მხოლოდ 0.08%-ს. საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ 2022 წლის მარტში როგორც რაოდენობრივად, ასევე პროცენტულად ქვეყანაში შემოსვლაზე  უფრო მეტი უარი ეთქვა უკრაინის მოქალაქეებს,  ვიდრე ბელარუსის მოქალაქეებს. 

სამწუხაროდ, შინაგან საქმეთა სამინიტროს მიერ წარმოდგენილ მონაცემებში, მოთხოვნის შესაბამისად არ იყო მითითებული ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის თქმის საფუძვლები. შესაბამისად ამ კუთხით დამატებითი დასკვნების გამოტანა შეუძლებელია.  

რუსეთის ფედერაციის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, საქართველოს საზღვრის კვეთის სტატისტიკური მონაცემების ანალიზი აჩვენებს, რომ მნიშვნელოვნად გაზრდილია რუსეთის და ბელარუსის მოქალაქეების საქართველოში დარჩენის მაჩვენებლები (2022 წლის მარტი-ივნისში საქართველოში დარჩა  65 ათასამდე რუსეთის და ბელარუსიის მოქალაქე).  ამასთან, მათ უმრავლესობას ქვეყანა არ დაუტოვებია მინიმუმ 1 თვის დაყოვნების შემდეგ. შესაბამისად, აღნიშნული პირების ვიზიტების ტურისტულ მიზნებთან კავშირი ნაკლებად სავარაუდოა. 

რუსეთის და ბელარუსის მოქალაქეების საქართველოში დარჩენის მაჩვენებლები აჭარბებს  უკრაინის მოქალაქეების საქართველოში დარჩენის შემთხვევებსაც, რომლებიც რუსეთის შეიარაღებული თავდასხმის შედეგად იძულებული გახდნენ დატოვონ საკუთარი საცხოვრებელი ადგილები. სამწუხაროდ, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ წარმოებული მონაცემთა ბაზა  არ იძლევა  უცხო ქვეყნის მოქალაქეების ქვეყანაში ვიზიტის მიზნობრიობის იდენტიფიცირების შესაძლებლობას, ხოლო სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ ამ მიზნით წარმოებული სტატისტიკა, მისი სპეციფიკის გათვალისწინებით, ნაკლებად ასახავს რეალურ სურათს. შესაბამისად ამ კუთხით არსებული  გამოწვევების სრულფასოვანი შეფასება მნიშვნელოვნად გართულებულია.  

თუმცა, სტატისტიკურ მონაცემებზე  დაყრდნობით IDFI მიიჩნევს, რომ რუსეთის და ბელარუსი მოქალაქეების საქართველოში დარჩენის მზარდი ტენდენცია წარმოადგენს გამოწვევას სახელმწიფო უსაფრთხოების თვალსაზრისით, რაც საჭიროებს შესაბამის ღონისძიებებს რისკების შემცირების კუთხით.

____

მოცემული მასალის მომზადება დაფინანსებულია შვედეთის საერთაშორისო განვითარების თანამშრომლობის სააგენტოს, Sida-ს მიერ. შინაარსზე პასუხისმგებლობა სრულად ეკისრება მის შემქმნელს. Sida შესაძლოა არ იზიარებდეს გამოთქმულ ხედვებსა და ინტერპრეტაციებს.