მონაცემების ხელმისაწვდომობის გაზრდამ და ტექნოლოგიების გაუმჯობესებამ ჟურნალისტებს მისცა საშუალება ჩაუღრმავდნენ ცალკეულ საკითხებს და გამოიყენონ სხვადასხვა აპლიკაციები თუ პროგრამები ზღვა მასალის გასაანალიზებლად და ძირითადი მიგნებების უკეთ წარმოსაჩენად. თუმცა, ეს ახალი შესაძლებლობები დაკავშირებულია დამატებით გამოწვევებთან, მონაცემების მოპოვებისა თუ დამუშავებისთვის ახალი უნარების და მეტი დროის აუცილებლობასთან. ამის გამო, ამ ტიპის ჟურნალისტიკას ხშირად მონაცემთა ან საგამოძიებო ჟურნალისტიკას უწოდებენ.

მონაცემთა ჟურნალისტის მიზანია არა უბრალოდ ფაქტების აღწერა ან მიმოხილვა, არამედ მათი გამომწვევი მიზეზების კვლევა/განსაზღვრა და, ხშირ შემთხვევაში, პრობლემის გადაჭრის შესაძლო გზების ძიება. შესაბამისად, შეიძლება გამოიყოს საგამოძიებო ჟურნალისტიკის რამდენიმე თავისებურება:

- გამომძიებელი ჟურნალისტი ეძებს ახალ ინფორმაციას ან საჯაროდ ხელმისაწვდომი სხვადასხვა ტიპის ინფორმაციის ურთიერთდაკავშირებით ავლენს ახალ გარემოებებს;

- ჟურნალისტი ინფორმაციას აგროვებს სხვადასხვა წყაროდან და მათ დასამუშავებლად იყენებს განსხვავებულ მეთოდებსა თუ ტექნოლოგიებს;

- სიღრმისეულად სწავლობს საზოგადოებისთვის საინტერესო საკითხს;

- საკითხის შესწავლისას, ცალკეული ინდივიდების ბრალეულობის მიღმა, ეძებს ასევე სისტემურ მიზეზებსა და პროცესებს, რომელთა ხარვეზების გამოც მოხდა კონკრეტული დარღვევა;

- საკითხის ყოვლისმომცველი შესწავლით, სააშკარაოზე გამოაქვს დამალული ფაქტები და საიდუმლოებები;

- სრულყოფილად გადმოსცემს კონტექსტს და ფაქტებთან ერთად ხსნის მათ გამომწვევ მიზეზებს.

ბოლო წლებში საქართველოში მრავალი სამთავრობო პორტალი და ვებგვერდი შეიქმნა, რომელზეც გარკეული სიხშირით იდება ინფორმაცია საჯარო პოლიტიკის საკითხებზე. გარდა ამისა, სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებმა ოფიციალურ მონაცემებსა თუ ვებგვერდებზე დაყრდნობით შექმნეს რამდენიმე მნიშვნელოვანი პლატფორმა, რომელიც ცალკეული საჯარო დაწესებულებებისა თუ მაღალი თანამდებობის პირების საქმიანობის მონიტორინგის ეფექტურ საშუალებას იძლევა.

წინამდებარე სახელმძღვანლოში განვიხილავთ რამდენიმე მათგანს და შემოგთავაზებთ პრაქტიკულ რჩევებს, თუ რას უნდა დააკვირდეთ ამ ვებგვერდებზე ინფორმაციის მოძიებისა და გადამოწმებისას. გზამკვლევი იწყება საჯარო შესყიდვებთან დაკავშირებული მონაცემების მოპოვებისა და დამუშავების შესახებ საჭირო ინფორმაციით. ამას მოსდევს საჯარო ფინანსების განკარგვის მონიტორინგისთვის სასარგებლო სხვა ელექტრონული რესურსებისა და მექანიზმების მიმოხილვა.

სახელმძღვანელო მომზადებულია ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) მიერ, გლობალური საქველმოქმედო ორგანიზაციის Luminate-ის მხარდაჭერით.