საჯარო მმართველობის რეფორმის სამდივნომ, მიმდინარე წლის 19 თებერვალს სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს კომენტარებისთვის წარუდგინა საჯარო მმართველობის რეფორმის 2023-2024 წლების სამოქმედო გეგმის წლიური მონიტორინგის ანგარიშის პირველადი ვერსია.[1] აღნიშნული ფაქტი პოზიტიურია, რამდენადაც სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს შესაძლებლობა ეძლევათ უშუალოდ ანგარიშის მომზადების პროცესში დააფიქსირონ თავიანთი პოზიცია რეფორმის განხორციელების პროგრესთან დაკავშირებით. IDFI-ის მიერ რამდენიმე აქტივობის შესრულებასთან დაკავშირებით გაკეთდა კომენტარები, ასევე სამდივნოს გაეგზავნა კომენტარები ანგარიშგების მეთოდოლოგიასთან დაკავშირებით. აღსანიშნავია, რომ მთავრობის ადმინისტრაციის ვებ-გვერდზე ამ ეტაპისთვის ხელმისაწვდომი არ არის წლიური მონიტორინგის ანგარიშის საბოლოო ვერსია. საქართველოს მთავრობის №629 დადგენილებით დამტკიცებული პოლიტიკის დაგეგმვის, მონიტორინგისა და შეფასების სახელმძღვანელოს მიხედვით კი წლიური მონიტორინგის ანგარიშები გამოქვეყნებული უნდა იქნას არაუგვიანეს 1-ელი მარტისა. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია, რომ ანგარიშის საბოლოო ვერსიაში წარმოდგენილი იყოს ინფორმაცია მთლიანად გეგმის განხორციელების მაჩვენებლის შესახებ, რაც პირველადი ვერსიის შემთხვევაში არ იყო ხელმისაწვდომი.
საქართველოში საჯარო მმართველობის რეფორმა 2015 წლიდან მიმდინარეობს და ის მნიშვნელოვანი წინაპირობაა გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებული და ეფექტიანი სახელმწიფო მართვის სისტემის ჩამოყალიბებისათვის. იმგვარი საჯარო ინსტიტუტების შექმნისთვის, რომლებიც ეფუძნებიან კარგი მმართველობის პრინციპებს და უზრუნველყოფენ მოქალაქეთა კეთილდღეობას. ევროკავშირთან ინტეგრაციის გზაზე, საქართველოსთვის კიდევ უფრო დიდ მნიშვნელობას იძენს ეფექტური საჯარო მმართველობის რეფორმის განხორციელება, რამდენადაც საჯარო მმართველობის სისტემის ევროკავშირის სტანდარტებთან შესაბამისობა ერთ-ერთი ფუნდამენტური წინაპირობაა გაწევრიანების პროცესში.
2015 წელს OECD/SIGMA[2]-ს მიერ ჩამოყალიბებულ საჯარო მმართველობის რეფორმის პრინციპებზე დაყრდნობით, შემუშავდა პირველი სტრატეგიული დოკუმენტი - საქართველოს საჯარო მმართველობის გზამკლევი 2020 და მომზადდა 2015-2016 წლების სამოქმედო გეგმა, რომელსაც შემდგომ მოჰყვა 2017-2018 და 2019-2020 წლების სამოქმედო გეგმების შემუშავება. რეფორმა ფარავდა 6 ძირითად მიმართულებას:
- პოლიტიკის დაგეგმვა;
- საჯარო სამსახური და HRM;
- ანგარიშვალდებულება;
- მომსახურების მიწოდება;
- საჯარო ფინანსების მართვა;
- ადგილობრივი თვითმმართველობა;
ჩამოთვლილი მიმართულებებით 2015-2020 წლებში, მიღწეული იქნა რამდენიმე ხელშესახები შედეგი: ძირეულად შეიცვალა ქვეყანაში არსებული პოლიტიკის დაგეგმვისა და კოორდინაციის სისტემა, განისაზღვრა ქვეყანაში პოლიტიკის დოკუმენტების იერარქია, გაიწერა პოლიტიკის დოკუმენტების, ანგარიშებისა და შეფასების დოკუმენტების შექმნის მეთოდოლოგია. აგრეთვე, შემუშავდა პოლიტიკის დაგეგმვის ციკლში საჯარო კონსულტაციების გამართვის მეთოდოლოგია; საჯარო სამსახურისა და ადამიანური რესურსების მართვის მიმართულებით მიღებული იქნა, ორი მნიშვნელოვანი კანონი - „საჯარო სამსახურის შესახებ“ და „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“. სახელმწიფო სერვისების მიმართულებით დაიწყო ერთიანი პოლიტიკის შემუშავება, რომელიც დასრულდა 2022 წელს და საქართველოს მთავრობამ დაამტკიცა სახელმწიფო სერვისების განვითარების 2022-2025 წლების სტრატეგია. ასევე რეფორმის ფარგლებში დაინერგა თანამდებობის პირთა ქონებრივი მდგომარეობის დეკლარაციების მონიტორინგის სისტემა. დეცენტრალიზაციის მიმართულებით კი აღსანიშნავია „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის“ და დეცენტრალიზაციის 2020-2025 წლების სტრატეგიის დამტკიცება.
თუმცა, მიღწეული შედეგების პარალელურად, განუხორციელებელი დარჩა სფეროს გარდაქმნისთვის მნიშვნელოვანი აქტივობები: არ შექმნილა პოლიტიკის დაგეგმვის, მონიტორინგისა და შეფასების ერთიანი ელექტრონული სისტემა; საჯარო კონსულტაციებს და მოქალაქეთა ჩართულობას პოლიტიკის დაგეგმვაში, მიუხედავად მეთოდოლოგიის დამტკიცებისა კვლავაც ფორმალური ხასიათი აქვს; არ არის უზრუნველყოფილი საბიუჯეტო პროცესის ბმა პოლიტიკის დაგეგმვის ციკლთან; ამ დრომდე არ დამტკიცებულა სსიპ- ების შესახებ ახალი კანონი; ასევე არ იქნა მიღებული ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ ახალი კანონი და არ შემუშავებულა ინფორმაციის თავისუფლების მარეგულირებელი ნორმების აღსრულების სახელმძღვანელო; კვლავ არაერთგვაროვანია მიდგომა საჯარო ინფორმაციის გაცემასთან დაკავშირებით, რასაც მოწმობს უწყებათა 10 დეკემბრის ანგარიშები, რომელთა შესამუშავებლადაც ამ დრომდე არ არსებობს ერთიანი ფორმა.[3] არაერთგვაროვანია პოლიტიკის დოკუმენტების წლიური და 6 თვის პროგრეს ანგარიშების გამოქვეყნების პრაქტიკა. მათ შორის, თავად საჯარო მმართველობის რეფორმის სტრატეგიის ანგარიშების შემთხვევაში, მთავრობის ადმინისტრაციის ვებ-გვერდზე, ან რომელიმე სხვა საჯარო წყაროზე არ გამოქვეყნებულა 6 თვის და წლიური მონიტორინგის პროგრეს ანგარიშები. ზემოთჩამოთვლილი აქტივობები მხოლოდ ნაწილია იმ შეუსრულებელი აქტივობების, რომელიც 2020 წლამდე უნდა განხორციელებულიყო. 2019-2020 წლის სამოქმედო გეგმით განსაზღვრული აქტივობების განხორციელების, აგრეთვე დაგეგმილი ამოცანების მიღწევის შესახებ დეტალური ინფორმაცია შეგიძლიათ იხილოთ PARTracker-ზე, რომელიც IDFI-იმ ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციასთან ერთად შექმნა და მასზე წარმოდგენილია 2019-2020 წლების სამოქმედო გეგმის შესრულების შესახებ ალტერნატიული ანგარიშებიც.
აქვე აღსანიშნავია, რომ რამდენიმე აქტივობის შემთხვევაში განხორციელების შემდეგ ვერ იქნა შენარჩუნებული მდგრადობა მაგ. ichange.gov.ge - მოქალაქეთა ჩართულობის პლატფორმა, რომელიც შეიქმნა თუმცა უფუნქციოდაა დარჩენილი. მთლიანად რეფორმის მდგრადობის შენარჩუნებისათვისაც, მნიშვნელოვანი იყო უწყვეტ რეჟიმში რეფორმირების პროცესის გაგრძელება. 2020 წლის 7 თებერვალს გამართულ საჯარო მმართველობის რეფორმის საბჭოს სხდომაზე[4] ახალი, 2021-2024 წლების სტრატეგიის დამტკიცება 2020 წლის დეკემბრისთვის დაანონსდა, როგორც ადმინისტრაციის უფროსის გამოსვლაში იყო აღნიშნული “რეფორმის უწყვეტობა და არსებული 6 მიმართულების შენარჩუნება საქართველოს მთავრობისთვის მნიშვნელოვანი პრიორიტეტს წარმოადგენდა.” დაანონსებული თარიღის მიუხედავად, საქართველოს 2021-2022 წლებში აღარ ჰქონია საჯარო მმართველობის რეფორმის სტრატეგია და ის 2 წლის შემდეგ, 2023 წლის 16 თებერვალს მთავრობის №66-ე დადგენილებით დამტკიცდა.
მიუხედავად ხანგრძლივი დაგეგმვის პროცესისა, IDFI-ის პოზიციით, ახალი სტრატეგია ამბიციურობით მნიშვნელოვნად ჩამორჩება წინამორბედს. დასახული მიზნები, ამოცანები და დაგეგმილი აქტივობები ნაკლებად არის ორიენტირებული სფეროთა ძირეულ გარდაქმნაზე. ამას მოწმობს ლოგიკურ ჩარჩოში გაწერილი გავლენის, ამოცანის შედეგისა და აქტივობის დონის ინდიკატორთა სამიზნე მაჩვენებლებიც. PAR-ის რიგით მეორე სტრატეგია მოიცავს 2023-2026 წლების პერიოდს და წინა დოკუმენტისგან განსხვავებით 4 მიმართულებას ფარავს;
- პოლიტიკის დაგეგმვა და კოორდინაცია;
- საჯარო სამსახური და HRM;
- ანგარიშვალდებულება;
- სახელმწიფო სერვისები.
დამატებით წარმოდგენილია ერთი მიმართულება PAR კოორდინაცია, თუმცა დოკუმენტში გაკეთებული განმარტებების თანახმად, აღნიშნული ნაწილი არ წარმოადგენს სტრატეგიის ძირითად მიმართულებას და მხოლოდ რეფორმის ძირითადი ოთხი მიმართულების მხარდამჭერია.
სტრატეგიაში ცალკე აღარ არის წარმოდგენილი საჯარო ფინანსების მართვისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის მიმართულებები. ამ ორი მიმართულების რეფორმირების საკითხები დამოუკიდებელი სტრატეგიებით არის განსაზღვრული. აღსანიშნავია, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის დამატება 2020 წლის გზამკვლევში საქართველოს კონტექსტისა და საჭიროებების გათვალისწინებით მოხდა და ის SIGMA-ს მიერ არ არის განსაზღვრული ცალკე მიმართულებად.[5] თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ საჯარო მმართველობის პრინციპების განახლებული ვერსია ორიენტირებულია, როგორც ცენტრალურ ისე რეგიონულ და ადგილობრივი თვითმმართველობის საკითხებზეც.[6] შესაბამისად, მნიშვნელოვანია თანაბარი ძალისხმევა იყოს გაღებული საჯარო მმართველობის რეფორმირებისათვის, როგორც ცენტრალურ ისე ადგილობრივი თვითმმართველობის დონეზე.
სტრატეგიის ლოგიკურ ჩარჩოში წარმოდგენილი გავლენის, ამოცანისა და აქტივობის შედეგის ინდიკატორთა სამიზნე მაჩვენებლების, აგრეთვე SIGMA-ს საჯარო მმართველობის არსებული პრინციპების გათვალისწინებით IDFI მიიჩნევს, რომ საჯარო მმართველობის 2023-2026 წლების სტრატეგია არ არის ორიენტირებული ძირეულ რეფორმებსა და გარდაქმნებზე.
ჩვენ მიერ თითოეული მიმართულებით გამოიყო არაამბიციური სამიზნე მაჩვენებლები, ასევე ისეთი საკითხები და გამოწვევები, რომლებიც სტრატეგიის მიღმა დარჩა და მნიშვნელოვანია, რომ ყოფილიყო საჯარო მართველობის რეფორმის დღის წესრიგში.
აღნიშნული მიმართულებით ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა ის, რომ სტრატეგიაში არ არის გათვალისწინებული პოლიტიკის დოკუმენტებისა და ბიუჯეტის ჰარმონიზება. 2023 წელს დაგეგმილი იყო განფასებისა და ბიუჯეტირების საკითხებში საჯარო მოხელეების გადამზადება. თუმცა, მხოლოდ აღნიშნული ტრენინგები ვერ უზრუნველყოფს პოლიტიკის დაგეგმვის ბმას ბიუჯეტის დაგეგმვის პროცესთან. საჭიროა დამატებით ინსტრუმენტის შემუშავება, რომელიც შეაფასებს პოლიტიკის დოკუმენტების კავშირს სახელმწიფო ბიუჯეტთან.
აგრეთვე, თავად პოლიტიკის დოკუმენტების ბიუჯეტირებასთან დაკავშირებით ერთ-ერთი ინდიკატორი ზომვას პოლიტიკის დოკუმენტებზე თანდართულ ბიუჯეტირების ინსტრუმენტების ხარისხს, თუმცა ხარისხთან ერთად გასათვალისწინებელია იმის შეფასებაც, რამდენად ექნება ყველა დამტკიცებულ სტრატეგიას (ან ცალკე მდგომ სამოქმედო გეგმას) თანდართული ბიუჯეტირების ინსტრუმენტი. ამ ეტაპზე დოკუმენტების უმრავლესობას თანდართული არ აქვს ბიუჯეტირების ინსტრუმენტები.
სტრატეგიასა და სამოქმედო გეგმაში სათანადო ყურადღება არ ეთმობა საჯარო კონსულტაციების საკითხსაც. პირველი ამოცანის (1.1. პოლიტიკის დაგეგმვის, მონიტორინგისა და შეფასების პროცესების ინსტიტუციური შესაძლებლობების შემდგომი გაუმჯობესება და საჯარო სექტორში რესურსებისა და კომპეტენციების განვითარება.) განხორციელების შესაფასებლად წარმოდგენილი ერთ-ერთი ინდიკატორი აფასებს საჯარო კონსულტაციების ანგარიშების ხარისხის საშუალო ქულას, თუმცა ანგარიშის ხარისხის შეფასების კრიტერიუმები[7] უფრო მეტად ტექნიკური ხასიათისაა და არ აკეთებს აქცენტს თავად ჩატარებული საჯარო კონსულტაციის ხარისხზე. მნიშვნელოვანია, რომ ხარისხის კრიტერიუმებში გათვალისწინებული იყოს მინიმალური მეთოდოლოგიური მოთხოვნები, რომელიც გაწერილია საჯარო კონსულტაციების გამართვის მეთოდოლოგიაში. მაგალითად შეფასებული იყოს რამდენად ჰქონდა უწყებას გამოქვეყნებული განაცხადი საჯარო კონსულტაციის შესახებ დადგენილი ვადების დაცვით. რამდენად იყო უზრუნველყოფილი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისათვის საჯარო კონსულტაციებში ჩართულობა და სხვა. აგრეთვე მნიშვნელოვანია საჯარო კონსულტაციების ანგარიშის საჯაროდ ხელმისაწვდომობა, რომელზეც აქცენტი არ არის გაკეთებული და მასზე ყურადღებას ამახვილებს SIGMA-ს საჯარო მმართველობის მეხუთე პრინციპი (პრინციპი 5, ქვეპრინციპი - C)[8]აქვე აღსანიშნავია, რომ ამ დრომდე თავად PAR-ის სტრატეგიის საჯარო კონსულტაციების ანგარიშიც არ არის ხელმისაწვდომი.
ყურადღების მიღმაა დარჩენილი პოლიტიკის დოკუმენტების განხორციელების შესახებ ანგარიშების დროულად გამოქვეყნების საკითხი. ამოცანის შედეგის ერთ-ერთი ინდიკატორი, აქცენტს აკეთებს ანგარიშების ხარისხის საშუალო ქულაზე. თუმცა ამასთან ერთად მნიშვნელოვანია შეფასებული იყოს რამდენად დროულად აქვეყნებენ ანგარიშებს საჯარო უწყებები.[9]
აგრეთვე სამინსიტროებში პოლიტიკის დაგეგმვის, მონიტორინგისა და შეფასების სტანდარტული პროცედურების (SOP) შემუშავებისა და დანერგვის მიმართულებით, საჭიროა მეტი ძალისხმევის გაღება. მოცემული აქტივობა დაგეგმილი იყო 2019-2020 წლების სამოქმედო გეგმის ფარგლებშიც და მასშტაბი მოიცავდა ყველა სამინისტროს, თუმცა აქტივობა შეუსრულებელი დარჩა. SOP- ების არსებობს სამინისტროებში კი მნიშვნელოვანი როლი აკისრია პოლიტიკის შემუშავების კოორდინირებული პროცესის წარმართვისათვის.
დამატებითი ძალისხმევაა საჭირო საჯარო მოხელეებში პოლიტიკის ალტერნატივების ანალიზის მიმართულებით უნარების გასაძლიერებლად. რათა სამომავლოდ, ალტერნატივების ანალიზი ეტაპობრივად გახდეს პოლიტიკის შემუშავების პროცესის ნაწილი. ალტერნატივების ანალიზზე აქცენტს აკეთებს SIGMA-ს განახლებული საჯარო მმართველობის პრინციპები (პრინციპი 4, ქვეპრინციპი - d).
საჯარო სამსახურისა და ადამიანური რესურსების მართვის მიმართულებით ინდიკატორების უმეტესობას არ აქვს საბაზისო მაჩვენებლები ან წარმოდგენილია მოძველებული მონაცემები, რაც ართულებს ჩარევის ამბიციურობის შეფასებას. მაგალითად საჯარო სამსახურში ადამიანური რესურსების მართვის ეფექტიანობის გაზრდის მიმართულებით წარმოდგენილი ერთ-ერთი სამიზნე მაჩვენებლით 2026 წლისთვის იმ ადამიანური რესურსების მართვის სამოქმედო გეგმების წილი, რომელთა სულ მცირე 30% შესრულდა იქნება 5%. არაამბიციურია, როგორც გეგმების შესრულების მაჩვენებელი (30%), ისე ინდიკატორის სამიზნე 5%. ანალოგიურად არაამბიციურია ამავე ამოცანის მეორე ინდიკატორი, რომლის მიხედვითაც იმ საჯარო დაწესებულებების წილი, რომელთა ადამიანური რესურსების მართვის ერთეულების საქმიანობა შეფასებულია დადებითად ბიუროს მიერ იქნება 15%.
დამატებით მნიშნველოვანია, რომ ადამიანური რესურსების მართვის მიმართულებით, არც აქტივობები და არც ამოცანები არ არის ორიენტირებული საჯარო სამსახურში პროფესიონალი კადრების მოზიდვის კომპონენტზე. გასათვალისწინებელია, რომ შემდეგ სამოქმედო გეგმაში ნაბიჯები გადაიდგას SIGMA-ს განახლებული პრინციპების მიხედვით, ეკომეგობრული საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბებასა და საქმიანობის მოქნილი ფორმატის ხელმისაწვდომობაზეც (პრინციპი 11 - ქვეპრინციპი h) .
IDFI-ის პოზიციით ანგარიშვალდებულების ნაწილი რეფორმის განსაკუთრებულად არაამმბიციური მიმართულებაა, რაც იკვეთება ამოცანის შედეგის ინდიკატორების სამიზნე მაჩვენებლებსა და აქტივობების შინაარსში.
კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის მიმართულებით კოორდინაციის გაძლიერება შეფასდება საკმაოდ არაამბიციური სამიზნე მაჩვენებლებით. 2026 წლისთვის ანტიკორუფციული გარემოს უზრუნველყოფის ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მიერ გაცემული რეკომენდაციების შესრულების წილი მხოლოდ 40%-მდე გაიზრდება. აღსანიშნავია, რომ სახელმწიფო აუდიტის სამსახურს შემუშავებული აქვს მხოლოდ 3 რეკომენდაცია. როგორც ინდიკატორის დათვლის მეთოდოლოგიიდან ირკვევა, შექმნილია რეკომენდაციების შემუშავების სამოქმედო გეგმა და დათვლილი იქნება სამოქმედო გეგმაში განსაზღვრული აქტივობების შესრულების მაჩვენებელი, რაც კიდევ უფრო არაამბიციურს ხდის სამიზნე მაჩვენებელს. მეორე სამიზნე მაჩვენებელის მიხედვით - ანტიკორუფციული საბჭოს სტრატეგიული დოკუმენტის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი უწყებების რაოდენობა, რომელთა ვალდებულებები ეფუძნება კორუფციული რისკების შეფასების შედეგებს იქნება 2026 წლისთვის 15%. საბჭოს წევრ უწყებათა მხოლოდ 15% საკმაოდ დაბალი მაჩვენებელია. თუმცა მხოლოდ ეს არ არის პრობლემა. როგორც ინდიკატორების პასპორტში[10] მოცემულ მეთოდოლოგიაში ჩანს, რეალურად დაითვლება ახალ ანტიკორუფციულ სტრატეგიაში განსაზღვრული პრიორიტეტების რა წილი ეფუძნება რისკების შეფასების მეთოდოლოგიას. ინდიკატორისთვის შუალედური, 2024 წლის მაჩვენებელია 5% რაც გულისხმობს იმას, რომ ახალ ანტიკორუფციული პოლიტიკის სტრატეგიაში პრიორიტეტების მხოლოდ 5% დაეფუძნება რისკების შეფასების შედეგებს.
გარდა იმისა, რომ ინდიკატორების სამიზნეებია არაამბიციური, ამოცანის ქვეშ დასახელებულია ოპერაციული დონის აქტივობა, რისი განხორციელებაც ისედაც უწყების საქმიანობის ნაწილია.-“ანტიკორუფციული პოლიტიკის, მისი შესრულებისა და ძირითადი მიმართულებების შესახებ ინფორმაციის/დოკუმენტების გამოქვეყნება.”
საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებასთან დაკავშირებით - აღსანიშნავია, რომ 2014 წელს საქართველოში შეიქმნა ღია მონაცემთა პორტალი data.gov.ge, მაგრამ პორტალი თითქმის უფუნქციოდაა დარჩენილი და ამ დრომდე მასზე მხოლოდ 715 მონაცემთა ბაზაა გამოქვეყნებული და ისიც მოძველებული ინფორმაციის შემცველი.[11]
სამწუხაროდ PAR-ის მოქმედი სტრატეგიით არ არის გათვალისწინებული ისეთი ნაბიჯები, რომელიც პორტალის სათანადო ფუნქციონირებას უზრუნველყოფდა. დაგეგმილი სამიზნე მაჩვენებლის მიხედვით იმ უწყებათა წილი, რომელიც data.gov.ge ზე დადგენილი წესით გამოაქვეყნებს ღია მონაცემებს იქნება 10%. გამოქვეყნებული მონაცემთა ბაზების რაოდენობა კი მომდევნო 4 წლის განმავლობაში მხოლოდ 285-ით გაიზრდება. გარდა იმისა, რომ ეს სამიზნე მაჩვენებლები არაამბიციურია, უგულვებელყოფილია პორტალზე მონაცემთა რეგულარულად განახლების საკითხიც. აგრეთვე SIGMA-ს საჯარო მმართველობის პრინციპების გათვალისწინებით (პრინციპი 15, h ქვეპრინციპი), მნიშვნელოვანია პორტალზე გამოქვეყნდეს საჯარო ორგანოების, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოებისა და კომერციული თუ არაკომერციული მიზნით სახელმწიფო დაფინანსებით განხორციელებული კვლევების შედეგები და მასთან დაკავშირებული მეტამონაცემები.
IDFI-ის პოზიციით ქვეყანაში ღია მონაცემთა ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებისათვის, საჭიროა დროულად გადაიდგას ქმედითი და ამბიციური ნაბიჯები, რათა პორტალმა დაიწყოს ჯეროვანი ფუნქციონირება.
სამოქმედო გეგმაში მოცემულ აქტივობებთან დაკავშირებით აღსანიშნავია, რომ საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებისთვის 2023 წლის ბოლოსთვის უნდა შემუშავებულიყო ე.წ 10 დეკემბრის ანგარიშების ერთიანი ფორმა. როგორც IDFI-ის მიერ ყოველწლიურად ჩატარებული “ე.წ 10 დეკემბრის ანგარიშების” მონიტორინგი აჩვენებს, უწყებების მიერ ანგარიშების მომზადების პრაქტიკა არაერთგვაროვანია, მათ დიდ ნაწილში ასახული არ არის სავალდებულოდ წარმოსადგენი ინფორმაცია, ზოგიერთ შემთხვევაში კი უწყებებს მომზადებული და გამოქვეყნებულიც არ აქვთ ანგარიშები. PAR-ის ფარგლებში დაგეგმილი ანგარიშების სტანდარტიზაცია პოზიტიურად უნდა შეფასდეს, თუმცა, სამწუხაროდ ამ ეტაპისთვის ე.წ 10 დეკემბრის ანგარიშების ერთიანი ფორმა კვლავ არ არის შემუშავებული. აქვე აღსანიშნავია, რომ საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით PAR-ის სამოქმედო გეგმის ფარგლებში ჩატარებული ტრენინგების ეფექტურობისათვის მნიშვნელოვანი იყო, ჯერ ანგარიშის ფორმის, აგრეთვე საინფორმაციო სახელმძღვანელოს მომზადება და ტრენინგების უკვე შემდგომ ჩატარება.
IDFI-ის პოზიციით საჯარო მმართველობის 2023-2026 წლების სტრატეგიის ანგარიშვალდებულების ნაწილში არ არის გათვალისწინებული გასული პერიოდის სამოქმედო გეგმის მნიშვნელოვანი, თუმცა შეუსრულებელი ვალდებულებები. კერძოდ, განსაკუთრებით ნეგატიურად უნდა შეფასდეს ის ფაქტი, რომ ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ ახალი კანონის მიღება აღარ მოხვდა PAR-ის 2023-2026 წლების სტრატეგიაში.
პოზიტიურია ის ფაქტი, რომ საქართველოს მთავრობამ 2022 წლის 12 აპრილს დაამტკიცა სახელმწიფო სერვისების განვითარების სტრატეგია, რომლის შემუშავებაც 2020 წლის PAR-ის გზამკვლევში აღებული ვალდებულება იყო. სტრატეგია შემუშავებულია 2022-2025 წლებისთვის და ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანია ჯეროვანი ნაბიჯები გადაიდგას მისი ეფექტური განხორციელებისათვის. თუმცა, თავად საჯარო მმართველობის რეფორმის სტრატეგიაში სახელმწიფო სერვისების განვითარების მიმართულებით დადგენილი სამიზნე მაჩვენებლები საკმაოდ არაამბიციურია მაგ. სახელმწიფო სერვისების მიმწოდებელი უწყებების წილი, რომლებიც სერვისების განვითარების სტრატეგიის ოთხივე მიმართულების ძირითად მოთხოვნებს ეყრდნობიან იქნება მხოლოდ 27%. 4 წლის განმავლობაში კი მხოლოდ 10 სერვისისთვის არის დაგეგმილი სერვისის გაცემის პროცედურების გამარტივება. გარდა ამისა, დასახული აქტივობებიდან რამდენიმე, ისედაც უწყების ყოველდღიური საქმიანობის ნაწილია და არ არის ორიენტირებული რეფორმასა და სიახლეზე მაგ. “სერვისების მიწოდების მიმართულებით უწყებათაშორისი სამუშაო ჯგუფისა და ქვეჯგუფების შეხვედრების ორგანიზება.” აგრეთვე “ციფრული მმართველობის საკოორდინაციო სახელმწიფო კომისიის სისტემატური შეხვედრების ორგანიზება”, რომელიც 2023 წელს საერთოდ არ ჩატარებულა. სამოქმედო გეგმაში მოცემულია ისეთი აქტივობებიც, რომელთა განხორციელებაც ისედაც დაგეგმილი იყო სერვისების განვითარების სტრატეგიის სამოქმედო გეგმით მაგ. “სახელმწიფო სერვისების ხარისხის უზრუნველყოფის მიმართულებით სერვისების გამცემ უწყებებში შეფასების ერთიანი სისტემის (CAF) ის დანერგვა.”
წარმოდგენილი სამიზნე მაჩვენებლები არაამბიციურია მუნიციპალურ დონეზეც. მაგალითად იმ სერვისების რაოდენობა, რომლისთვისაც დადგენილია მომსახურეობის მინიმალური სტანდარტი 2026 წლისთვის იქნება მხოლოდ 3. ასევე, მეორე სამიზნე მაჩვენებელი ითვლის მუნიციპალური სერვისების მიწოდების ელექტრონულ პლატფორმაზე დარეგისტრირებულ უნიკალურ მომხმარებელთა რაოდენობას. ამის ნაცვლად, რეკომენდირებულია დათვლილი იყოს აქტიური მომხმარებლების რაოდენობა, რათა უკეთ შეფასდეს მუნიციპალურ დონეზე სერვისების გამოყენების დონე.
სერვისების მიმართულებით გარდა პროცესების გამარტივებისა, მნიშვნელოვანია დაიგეგმოს ისეთი აქტივობებიც, რომლებიც წაახალისებენ მოქალაქეთა მხრიდან სერვისების ელექტრონულად გამოყენებას. განსაკუთრებით კი ადგილობრივი თვითმმართველობების დონეზე.
IDFI-ის პოზიციით მნიშვნელოვანია გადადგას ქმედითი ნაბიჯები ისეთი საჯარო მმართველობის მისაღწევად, რომელიც ხელს უწყობს ციფრული შესაძლებლობებისა და ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებას (მაგ. ხელოვნური ინტელექტი), რასაც ითვალისწინებს SIGMA-ს საჯარო მმართველობის პრინციპები. დამატებით უნდა გამოიყოს იმგვარი პოლიტიკის შემუშავების საჭიროება, რომელიც უზრუნველყოფს საჯარო მოხელეებში ციფრული უნარ-ჩვევების განვითარებას და ამ მიმართულებით მაღალკვალიფიციური კადრების მოზიდვას.
სტრატეგიაში აგრეთვე წარმოდგენილია “PAR კოორდინაციის” ნაწილი, თუმცა გაკეთებული განმარტების შესაბამისად ის არ წარმოადგენს საჯარო მართველობის რეფორმის ცალკეულ მიმართულებას და მხოლოდ რეფორმის ოთხი ძირითადი მიმართულების მხარდამჭერია. ის მიზნად ისახავს საჯარო მმართველობის რეფორმის ეფექტიანი კოორდინაციის ხელშეწყობას (თუმცა კონკრეტულად რა სამიზნე მაჩვენებლები იქნება მიღწეული სტრატეგიის მოქმედების პერიოდში, დოკუმენტით ნათლად არ არის განსაზღვრული). აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ 2023 წლის ანგარიშის პირველადი ვერსიის მიხედვით მეხუთე მიმართულებით 2023 წლისთვის დაგეგმილი 6 აქტივობიდან მხოლოდ 2 შესრულდა სრულყოფილად.
საჯარო მმართველობის რეფორმა მნიშნელოვანი წინაპირობაა ქვეყანაში გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებული და ეფექტიანი სახელმწიფო მმართველობის ჩამოყალიბებისათვის. ის არა მხოლოდ საჯარო სამსახურის ეფექტიანობის გასაუმჯობესებელი ინსტრუმენტი, არამედ დემოკრატიული მმართველობისა და მდგრადი განვითარების მნიშვნელოვანი ქვაკუთხედიცაა. ამბიციური და სფეროს ძირეულ გარდაქმნაზე ორიენტირებული საჯარო მმართველობის რეფორმის განხორციელება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს საქართველოს ევროინტეგრაციის პროცესში, რამდენადაც საჯარო მმართველობის სისტემის ევროკავშირის სტანდარტებთან შესაბამისობა, გაწევრიანების ერთ-ერთი ფუნდამენტური წინაპირობაა.
მიუხედავად საკითხის მნიშვნელოვანებისა, ჩვენი შეფასებით არსებული საჯარო მმართველობის რეფორმის დღის წესრიგი ნაკლებად არის ორიენტირებული ძირეული გარდაქმნების განხორციელებაზე. IDFI-ის მოსაზრებით 2023-2026 წლების საჯარო მმართველობის სტრატეგიაში გაწერილია საკმაოდ არაამბიციური სამიზნე მაჩვენებლები, 2023-2024 წლების სამოქმედო გეგმაში კი წარმოდგენილია ძირეულ გარდაქმნებზე ნაკლებად ორიენტირებული აქტივობები. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სამოქმედო გეგმაში აღარ მოხვდა რეფორმის 2019-2020 წლების სამოქმედო გეგმის შეუსრულებელი აქტივობები, რამაც ყურადღების მიღმა დატოვა სფეროს გარდაქმნისთვის მნიშვნელოვანი პრიორიტეტები, მაგალითად საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის რეფორმა.
IDFI-ის პოზიციით, აუცილებელია მეტი ძალისხმევა იქნას გაღებული ქვეყანაში საჯარო მმართველობის რეფორმის დაგეგმვის, განხორციელებისა და მონიტორინგის პროცესში. აღნიშნული კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ საქართველოს, როგორც კანდიდატი ქვეყნის, საჯარო მმართველობის სისტემა მაქსიმალურად სწრაფად დაუახლოვდეს ევროკავშირის სტანდარტებს და მივიღოთ მტკიცებულებებზე დაფუძნებული, შედეგზე ორიენტირებული საჯარო მმართველობის სისტემა - გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული საჯარო ინსტიტუტებით.
_____
[1]სამდივნოს მიერ წარდგენილი იქნა მხოლოდ სტატუსანგარიში ამ დრომდე არ არის ხელმისაწვდომი წლიური ანგარიშის სრული ვერსია
[2]OECD - ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია; SIGMA - (მხარდაჭერა მმართველობისა და მენეჯმენტის გაუმჯობესებაში) OECD - ისა და ევროკავშირის ერთობლივი ინიციატივაა, მისი მთავარი მიზანია გაუმჯობესებული საჯარო მმართველობისთვის საფუძვლების გაძლიერება.
[3] IDFI-ის მიერ მომზადებული ანალიზი ე.წ 10 დეკმებრის ანგარიშების შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ აქ
[4] საბჭოს სხდომის ოქმი შეგიძლიათ იხილოთ აქ.
[5] OECD - SIGMA-ს ევროკავშირის გაფართოების სტრატეგიის მიხედვით, ჩამოყალიბებული აქვს საჯარო მმართველობის რეფორმის 6 მიმართულება: სტრატეგია; პოლიტიკის დაგეგმვა და კოორდინაცია; საჯარო სამსახურის და ადამიანური რესურსების მართვა; ორგანიზება, ანგარიშვალდებულება და ზედამხედველობა, მომსახურების გაწევა (საჯარო სერვისები) და გაციფრულება; საჯარო ფინანსების მართვა.
[6]“This new version unifies the Principles for the EU enlargement and neighborhood regions and the scope now extends beyond central government to include regional and local levels of government, with the aim of fostering a coherent policy approach.” - SIGMA (https://www.sigmaweb.org/publications/principles-public-administration.htm)
[7]იხილეთ დანართი №9 ცხრილი (საჯარო კონსულტაციების ანგარიში)
[8] “სამინისტროები გამჭვირვალედ აწარმოებენ ანგარიშგებას საჯარო კონსულტაციების პროცესის შედეგებზე, სადაც ნაჩვენებია, თუ როგორი გავლენა მოახდინა და როგორ აისახა პოლიტიკაში კონსულტაციების პროცესში მონაწილე პირთა შეხედულებები”.
[9] საქართველობის მთავრობის №629 დადგენილების შესაბამისად. პოლიტიკის დოკუმენტების შესახებ მაკოორდინირებელმა უწყებამ წლიური მონიტორინგის ანგარიში უნდა გამოაქვეყნოს არაუგვიანეს 1-ლი მარტისა.
[10] ინდიკატორების პასპორტი წარმოადგენს სტრატეგიული დოკუმენტის დანართს, მასში დეტალურად უნდა იყოს გაწერილი სტრატეგიის თითოეული ინდიკატორის დათვლის მეთოდოლოგია
[11] პორტალზე ყველაზე ახალი მონაცემთა ბაზა 2018 წლისაა.
სიახლეების გამოწერა
