IDFI-მ 2022 წლის 12 სექტემბერს საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისგან (შემდგომ - „კომუნიკაციების კომისია", ან „კომისია") საჯარო ინფორმაციის სახით გამოითხოვა 2017 წლიდან დღემდე ინტერნეტ გვერდების დაბლოკვის მიზნით კომისიის მიერ ინტერნეტ-პროვაიდერებისთვის გაგზავნილი ყველა მოთხოვნა. კვლევა ასახავს 2017 წლიდან 2022 წლის 26 სექტემბრის ჩათვლით პერიოდს.

ამ პერიოდში კომისიამ ვებგვერდების დაბლოკვის შესახებ 65 მიმართვა გაუგზავნა პროვაიდერებს. ჯამში მოთხოვნილ იქნა 480 ინტერნეტ გვერდის დაბლოკვა.

მხედველობაში თუ არ მივიღებთ ინტერნეტ გვერდებს, რომელთა გადამოწმებაც ვერ მოხერხდა, კომისიის უფლებამოსილების ფარგლებში ვებგვერდების დაბლოკვის რეალური მაჩვენებელი არის 55%. ასეთმა მაჩვენებელმა და დაბლოკვისთვის თავის არიდების შემთხვევების რაოდენობამ შეიძლება კომისიის მიერ აღნიშნული უფლებამოსილების აღსრულების ეფექტურობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენოს. აღსანიშნავია ასევე, რომ კომისია ფაქტობრივად არც ერთ შემთხვევაში არ ყოფილა ვებგვერდების დაბლოკვის თავდაპირველი ინიციატორი. მას გააჩნია მხოლოდ ერთგვარი შუამავლის ფუნქცია მიმმართავ სუბიექტებსა და პროვაიდერებს შორის.

სისტემურ დონეზე არ იკვეთება, რომ კომისია ბოროტად იყენებს ვებგვერდთა დაბლოკვის მექანიზმის პროცედურულ/მატერიალურ ხარვეზებს. მიუხედავად ამისა, სახეზეა არაერთი, ძირითადად, პროცესუალური მოუწესრიგებლობით გამოწვეული ხარვეზი, რომლებიც მიუთითებს რომ ვებგვერდთა დაბლოკვის მოქმედ მექანიზმს, მათ შორის, გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ ბოროტად გამოყენების მნიშვნელოვანი პოტენციალი გააჩნია.

ძირითადი მიგნებები

- საქართველოში ვებგვერდის დაბლოკვის ტექნიკური აღმასრულებელია ინტერნეტ სერვისის მიმწოდებელი კომპანია. საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისია პროვაიდერებს მიმართავს მომხმარებელთა და სხვა პირების (მათ შორის, სახელმწიფო ორგანოების) მიმართვების საფუძველზე.

- კომისია ფაქტობრივად არც ერთ შემთხვევაში არ არის ვებგვერდების დაბლოკვის თავდაპირველი ინიციატორი. მას გააჩნია მხოლოდ ერთგვარი შუამავლის ფუნქცია მიმმართავ სუბიექტებსა და პროვაიდერებს შორის.

- 2017 წლიდან 2022 წლის 26 სექტემბრის ჩათვლით კომისიამ ჯამში ვებგვერდების დაბლოკვის შესახებ 65 მიმართვა გაუგზავნა პროვაიდერებს. ამ პერიოდის განმავლობაში, ჯამში მოთხოვნილ იქნა 480 ინტერნეტ გვერდის დაბლოკვა.

- 2017 წელს კომისიას არც ერთი ვებგვერდის დაბლოკვა არ მოუთხოვია. ვებგვერდების დაბლოკვის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი 2022 წელს (მხოლოდ პირველი 9 თვის განმავლობაში) გამოვლინდა.

- დაბლოკილი ვებგვერდების უმრავლესობა (77%) მოდის საავტორო უფლებების დამრღვევ პროდუქციაზე. საქართველოს კანონმდებლობის დამრღვევი სხვა პროდუქცია - 16.5%, პორნოგრაფია - 6.5%.

- ყველაზე ხშირად კომისიას მიმართავდნენ - სახელმწიფო ორგანოები (38%), შემდეგ - იურიდიული პირები (31%) და ფიზიკური პირები (20%).

- მოთხოვნილი ვებგვერდების დაბლოკვის რეალური მაჩვენებელი არის დაახლოებით 55%.

- გამოვლინდა დაბლოკვისთვის თავის არიდების სხვადასხვა ხერხები: მობილური აპლიკაციის შეთავაზება. აგრეთვე გამოიყენება სხვადასხვა პლატფორმები (მაგ. TELEGRAM) სხვა მისამართზე (დომენზე) განთავსებული იგივე ვებგვერდის თაობაზე ინფორმაციის გასავრცელებლად.

- დაბლოკილი ვებგვერდების მფლობელები ამა თუ იმ გზით, მაინც ახდენენ დაუშვებელი პროდუქციის გავრცელებას. აღნიშნულს განსაკუთრებით მარტივად ახერხებენ, პოპულარული ვებგვერდები.

- დაბლოკვის დაბალმა მაჩვენებელმა და სხვადასხვა გზით თავის არიდების შემთხვევების რაოდენობამ შეიძლება საქართველოში ვებგვერდთა დაბლოკვის მექანიზმის ეფექტურობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენოს.

- ინტერნეტ გვერდების დაბლოკვის ნორმატიული მოწესრიგება არაერთ ხარვეზს შეიცავს, რომელსაც, თავის მხრივ, ადამიანის ძირითადი უფლებების, მათ შორის, გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ ბოროტად გამოყენების მნიშვნელოვანი პოტენციალი გააჩნია. კომისიის მიერ ამ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების სისტემური პრაქტიკა კვლევის ფარგლებში არ გამოვლენილა.

- ვებგვერდთა დაბლოკვის მექანიზმის გამოყენების თაობაზე ინფორმაციას არ აქვეყნებს არც კომუნიკაციების კომისია, არც ინერნეტ სერვის პროვაიდერები და არც სხვა სახელმწიფო ორგანოები.

დაბლოკილი ვებგვერდები საქართველოში: სამართლებრივი და პრაქტიკული ანალიზი

/public/upload/00_studies/Geo_blocked_websites_in_georgia_legal_and_practical_analysis.pdf

_____

მოცემული მასალის მომზადება დაფინანსებულია შვედეთის საერთაშორისო განვითარების თანამშრომლობის სააგენტოს, Sida-ს მიერ. შინაარსზე პასუხისმგებლობა სრულად ეკისრება მის შემქმნელს. Sida შესაძლოა არ იზიარებდეს გამოთქმულ ხედვებსა და ინტერპრეტაციებს.